Oto oś czasu wydarzeń:
Iran za rządów Szacha Mohamada Rezy Pahlawiego: Dąży do modernizacji i uzachodnienia państwa, rozpoczyna program atomowy.
Powstanie SAVAK: Tajna irańska służba specjalna i policja polityczna, stworzona we współpracy z amerykańskim CIA i izraelskim Mossadem, budzi powszechny strach.
Lata 1960. XX wieku:
Rozwój irańskiego programu atomowego: Budowa elektrowni jądrowej.
1964: Ruhollah Musawi Chomeini, charyzmatyczny islamski uczony, zostaje skazany na śmierć po publicznej krytyce władzy, a następnie zmuszony do życia na wygnaniu.
Lata 1970. XX wieku:
1971: Wojna, w wyniku której Pakistan Wschodni staje się Bangladeszem.
Grudzień 1979: Sowieci wkraczają do Afganistanu. Polityka nieproliferacji USA schodzi na dalszy plan.
Lata 1980. XX wieku:
1981: Izrael eliminuje program jądrowy Iraku (Osirak) w wyniku operacji powietrznej.
Lata 80.: Amerykanie interweniują, gdy Indie są zaniepokojone programem nuklearnym Pakistanu, osłaniając go przed próbami unieszkodliwienia.
Lata 90. XX wieku i 2000.:
Lata 90. i 2000.: Kwestia strategii nuklearnej w USA jest marginalizowana, uznawana za brak przyszłości.
2006: Korea Północna przeprowadza nieudany test ładunku nuklearnego i rakiety międzykontynentalnej.
2007: Izrael eliminuje syryjski program jądrowy w wyniku operacji szpiegowskiej.
Lata 2010. XX wieku:
2012: Znaczna dewaluacja irańskiego riala po podobnych zapewnieniach rządu.
2012-2018: Irański rząd sztucznie zawyża oficjalny kurs walutowy, zwiększając efekt paniki po pierwszych spadkach.
2015: Porozumienie JCPOA (umowa nuklearna z Iranem) zostaje podpisane, łącząc „kij” (sankcje) i „marchewkę” (zniesienie sankcji).
Pierwsza połowa 2018: Administracja Rouhaniego zwiększa dostępność dolara na rynku, a następnie zakazuje sprzedaży obcych walut w kantorach, co zasila czarny rynek.
2018: Początek eskalacji wojny światowej, z Amerykanami próbującymi sterować jej natężeniem.
Kwiecień/maj 2009: Izraelskie lotnictwo ćwiczy uderzenia na irańskie instalacje nuklearne.
Maj 2009: Największe w historii Izraela ćwiczenia obrony przeciwlotniczej i cywilnej, zakładające nieograniczoną wojnę z Hamasem, Hezbollahem, Syrią i Iranem.
Lato 2009: Izraelskie Ministerstwo Obrony zamawia 100 zestawów modyfikujących bomby JDAM w USA.
Październik 2009: Wspólne amerykańsko-izraelskie ćwiczenia Juniper Cobra 2009, symulujące atak rakiet balistycznych z Iranu i Syrii.
Sierpień 2010: Amerykańska Defense Security Cooperation Agency zatwierdza kontrakt na sprzedaż Izraelowi paliw lotniczych o wartości 2 mld USD.
Lata 2020. XXI wieku:
2023: Atak Hamasu na Izrael (7 października), nasilający działania izraelskich wojsk w Syrii przeciwko siłom proirańskim.
2023: Burkina Faso produkuje ponad 57 ton złota.
1 kwietnia 2024: Izraelski atak na placówkę dyplomatyczną Iranu w Syrii.
Wiosna 2024 (do 21 kwietnia): Okres eskalacji rywalizacji między Izraelem a Iranem.
Czerwiec 2024 (przed 13 czerwca): Donald Trump rozważa przyłączenie się do Izraela w atakach na irańskie obiekty nuklearne, choć nie ma pełnego porozumienia wśród doradców.
5 czerwca 2025: Dwa rosyjskie ataki niszczą budynek administracji regionalnej w Chersoniu.
Tydzień przed 13 czerwca 2025: Ukraina utrzymuje mocną presję na rosyjskie lotniska i produkcję wojenną. Rosja odpowiada nalotami na ukraińskie miasta.
Piątek, 13 czerwca 2025 (rano): Wielki atak Izraela na Iran („Operacja Powstający Lew”) – setki samolotów i pocisków uderzają w prawie 100 celów, głównie obiekty nuklearne i wojskowe, w tym Natanz i Parchin, a także domy i siedziby wysokich urzędników. Giną kluczowi dowódcy armii irańskiej oraz naukowcy nuklearni.
Oto oś czasu wydarzeń związanych z izraelskim atakiem na Iran w kontekście ich konfliktu, obejmująca okres od 12 do 18 czerwca 2025 roku:
**12 czerwca 2025 (dzień poprzedzający atak):**
* Prawdopodobnie rozmowy telefoniczne prezydenta Trumpa z premierem Izraela Beniaminem Netanjahu opóźniły atak o kilkanaście godzin.
* Administracja Trumpa skontaktowała się z co najmniej jednym kluczowym sojusznikiem na Bliskim Wschodzie, aby potwierdzić nadchodzący atak, jednocześnie zapewniając o braku zaangażowania Stanów Zjednoczonych w naloty.
* Iran twierdził, że otrzymał ostrzeżenie o zbliżającym się ataku.
* Stany Zjednoczone zmniejszyły liczebność swojego personelu dyplomatycznego na Bliskim Wschodzie, co sugerowało wcześniejszą wiedzę o planowanej eskalacji.
* Rada Gubernatorów Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) obradowała i potępiła Iran, co mogło stanowić dodatkowy pretekst dla Izraela do ataku.
* W irańskiej prasie opublikowano informacje dotyczące szefa MAEA i agentki państwa położonego tam, gdzie chce, które miały wskazywać na koordynację działań.
* Premier Netanjahu został sfotografowany, gdy wkładał odręcznie napisaną notatkę z fragmentem biblijnego wersetu („Lud powstanie jak lew”) w szczelinę Ściany Płaczu, zapowiadając szturm.
**Noc z 12 na 13 czerwca 2025 (atak Izraela):**
* Izrael rozpoczął operację zbrojną przeciwko Iranowi, której nadano kryptonim „Powstający Lew” (Rising Lion).
* Premier Netanjahu wygłosił orędzie, w którym poinformował o przeprowadzonej operacji, uzasadniając ją koniecznością odparcia „egzystencjalnego zagrożenia” ze strony Iranu, dążącego do posiadania broni nuklearnej. Netanjahu stwierdził, że Iran wyprodukował wystarczająco wzbogaconego uranu na dziewięć bomb atomowych i podjął bezprecedensowe kroki w celu jego uzbrojenia. Zapowiedział również, że wojna będzie trwała „wiele dni” i nie będzie jednorazowym atakiem.
* W ataku użyto około 200 samolotów bojowych i ponad 300 pocisków. Wykorzystano także drony przetransportowane wcześniej na terytorium Iranu, co przypominało ukraińską operację „Pajęczyna”.
* Zaatakowano blisko 100 różnych celów w Iranie. Główne cele obejmowały irański program nuklearny, w tym zakład wzbogacania uranu w Natanz i obiekt w Parchin, a także irańską obronę powietrzną. Uderzono również w koszary wojskowe i system radarowy w Kermanszach, centrum radarowe Subashi w Hamedanie, posterunek graniczny Khosrow, wojskową fabrykę w prowincji Lorestan oraz pięć punktów wokół Tabriz.
* W atakach zginęli wysocy rangą irańscy dowódcy: generał dywizji Hosein Salami (dowódca Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej), generał dywizji Golam Rashid (dowódca kwatery głównej Khatam-al Anbiya) oraz Mohammad Bageri (szef sztabu irańskich sił zbrojnych). Ponadto zginęło co najmniej trzech naukowców zajmujących się energią jądrową: Ferejdun Abbasi, Mohamad Mehdi Tehranci i Ahmad Reza Solfikar. Al-Szamkhani, odpowiedzialny za negocjacje z Amerykanami, został ranny i później zmarł w szpitalu. Iran donosił również o uszkodzeniach bloków cywilnych i ofiarach wśród ludności cywilnej, w tym dzieci.
* Według izraelskich źródeł, uderzenie poprzedziła precyzyjna operacja izraelskiego Mossadu.
* Izraelskie placówki dyplomatyczne na całym świecie, w tym ambasada w Warszawie, zostały zamknięte.
**13 czerwca 2025 (bezpośrednio po ataku):**
* Iran odpowiedział wystrzeleniem około 100 dronów w kierunku Izraela. Izrael twierdził, że wszystkie zostały przechwycone, głównie nad Syrią, Jordanią i Arabią Saudyjską, przy wsparciu samolotów amerykańskich, brytyjskich i jordańskich.
* Irański minister spraw zagranicznych Abbas Araki oświadczył, że atak Izraela oznacza „deklarację wojny”.
* Prezydent Iranu Masoud Pezeszkian zapowiedział, że Iran napisze „ostatni rozdział tej historii” i podkreślił prawo Iranu do wzbogacania uranu.
* Ajatollah Chamenei natychmiast mianował następców dla zabitych dowódców i naukowców: Habibullaha Sajjari jako tymczasowego szefa sztabu irańskich sił zbrojnych i generała Ahmada Widiego jako dowódcę Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej. Ajatollah Chamenei został ukryty w podziemnym bunkrze.
* Hezbollah zapowiedział, że nie rozpocznie jednostronnego ataku na Izrael w odpowiedzi na izraelskie uderzenie, potępiając je i wyrażając solidarność z Iranem.
* Stany Zjednoczone oświadczyły, że nie były zaangażowane militarnie w izraelskie ataki na Iran. Sekretarz Stanu Marco Rubio podkreślił, że priorytetem USA jest ochrona amerykańskich sił w regionie i ostrzegł Iran przed atakowaniem amerykańskich interesów. Donald Trump rozważał dołączenie do Izraela w atakach na irańskie obiekty nuklearne, choć nie było pełnego porozumienia wśród jego doradców.
* Ceny ropy naftowej gwałtownie wzrosły o ponad 13%.
* W Izraelu ogłoszono stan wyjątkowy, zamknięto szkoły, przestrzeń powietrzną i zakłady pracy, a ludzie zaczęli robić zapasy. Później nakaz pozostawania w schronach został odwołany.
* Irańska Agencja Atomistyki podała, że instalacje nuklearne w Natanz uległy zniszczeniu, ale nie stwierdzono wzrostu promieniowania. Dyrektor MAEA, Rafael Grossi, powiadomił prezydenta Izraela o poważnych uszkodzeniach i wyraził gotowość udania się na miejsce.
* Irańskie siły cybernetyczne próbowały zhakować izraelskie radary.
**14-18 czerwca 2025:**
* Źródła nie dostarczają szczegółowych, datowanych wydarzeń na każdy dzień w okresie od 14 do 18 czerwca 2025 roku. Ogólny kontekst wskazuje na kontynuację eskalacji, z zapowiedziami dalszych działań Izraela i możliwymi odpowiedziami Iranu. Premier Netanjahu zapowiedział, że operacja będzie długotrwała.
* Amerykanie nadal próbowali uspokoić sytuację poprzez kanały dyplomatyczne między Izraelem a Iranem.
Obsada postaci
Ruhollah Musawi Chomeini: Charyzmatyczny islamski uczony, którego sprzeciw wobec modernizacji szacha i obcej (zachodniej, izraelskiej) agendy doprowadził do rewolucji islamskiej w Iranie. Został skazany na śmierć i wygnany, ale po 14 latach powrócił do kraju, gdzie został przyjęty przez miliony.
Mohammad Reza Pahlawi (Szachin Szach): Ostatni szach Iranu, dążący do modernizacji i uzachodnienia państwa. Współpracował z USA i Izraelem, m.in. przy tworzeniu SAVAK. Uciekł z kraju i zmarł rok po rewolucji islamskiej.
Donald Trump: Były prezydent USA. Przez wielu postrzegany jako „światowy peacemaker”, aspirujący do pokojowej Nagrody Nobla. Jego decyzje, w tym wycofanie się z umowy JCPOA, są wskazywane jako czynniki zaostrzające sytuację. Deklarował, że USA nie były zaangażowane militarnie w ataki na Iran, ale będą bronić Izraela w przypadku odwetu.
Beniamin Netanjahu (Jahun Natan/Milejkowski): Premier Izraela. Często prowokuje konflikty zewnętrzne, aby odwrócić uwagę od problemów wewnętrznych i utrzymać się przy władzy. Jego rząd jest określany jako „gabinet wojenny”, walczący o polityczną przyszłość. Nazywa atak na Iran „Operacją Powstającego Lwa”.
Ajatollah Hamenei: Najwyższy Przywódca Iranu. Wydaje odezwy medialne po atakach, mianuje zastępców zabitych dowódców. Jego brak wyeliminowania w atakach sugeruje, że chaos w kraju nie jest aż tak głęboki.
Hosein Salami: Generał dywizji, dowódca Korpusu Strażników Rewolucji w Iranie. Zginął w atakach.
Golam Rashid: Generał dywizji, dowódca Kwatery Głównej Chotam al-Anbija w Iranie (zjednoczone dowództwo sił zbrojnych). Zginął w atakach.
Mohamed Bageri: Szef sztabu irańskich sił zbrojnych. Zginął w atakach.
Ferejdun Abbasi, Mohamad Mehdi Tehranci, Ahmad Reza Solfikar: Irańscy naukowcy zajmujący się energią jądrową, pełniący również wysokie funkcje administracyjne. Zginęli w atakach.
Ali Szamchani: Osoba odpowiedzialna za negocjacje z Amerykanami. Został ranny, później pojawiła się informacja o jego śmierci w szpitalu.
Habibullah Sajari: Admirał, tymczasowy szef sztabu irańskich sił zbrojnych po atakach.
Ahmad Widi: Generał, mianowany dowódcą Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej (IRGC) po atakach.
Mohammad Asadollah Hamzei: Irański generał. Prawdopodobnie zginął w atakach.
Abbas Araki: Minister spraw zagranicznych Iranu. Oświadczył, że atak Izraela oznacza „deklarację wojny”.
Rafael Grossi: Dyrektor Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA). Poinformował prezydenta Izraela o poważnych uszkodzeniach obiektu jądrowego w Natanz.
Icaka Herzog: Prezydent Izraela.
Dmytro Pieskow: Rzecznik Kremla. Skomentował sankcje UE, twierdząc, że Europa koncentruje się na militarystycznej brawurze.
Ankora (Pete Hexe) / Elbridge Colby: Osoby z otoczenia Donalda Trumpa, kluczowi stratedzy Pentagonu, którzy kształtują amerykańską politykę obronną. Colby jest zwolennikiem skupienia się USA na Chinach, a nie na Bliskim Wschodzie.
Albert Świdziński: Ekspert Strategy and Future, autor książki „Nasza Bomba”. Analizuje problem broni jądrowej i kwestie strategiczne.
Jacek Bartosiak: Geopolityk Rzeczypospolitej, szef Strategy and Future. Propagator koncepcji „drabiny eskalacyjnej”.
Piotr Zychowicz: Dziennikarz, prowadzący „Historia Realna”.
Rymanowski: Prowadzący wywiad z Albertem Świdzińskim.
Tomasz Piekielnik: Komentator polityczny, prowadzący kanał na YouTube.
Damian Sobol: Polski wolontariusz, który zginął w bombardowaniu konwoju humanitarnego World Central Kitchen.
Andrzej Szejna: Były wiceminister spraw zagranicznych Polski, który stwierdził, że Polska powinna wspierać Izrael w ewentualnej wojnie z Iranem.
Władysław Bartoszewski: Wiceminister spraw zagranicznych Polski.
Andrzej Duda: Prezydent Polski.
Szymon Hołownia: Marszałek Sejmu Polski.
Golda Meir: Była premier Izraela. Podobno w 1969 roku przyznała Nixonowi, że Izrael posiada broń jądrową.
John Bolton: Jastrząb amerykańskiej administracji, który radził Izraelowi zbombardowanie instalacji jądrowych Iranu.
Maung: Przywódca, którego wojna partyzancka pokonała Japonię w Chinach.
Sikorski: Polski minister (prawdopodobnie Radosław Sikorski), który pogratulował Izraelowi skutecznej obrony i zachęcił świat do przekazania takiego samego systemu Ukrainie.