Wprowadzenie
W odcinku „Wojna handlowa? To dopiero początek” prof. Bogdan Góralczyk analizuje skutki „Trump Factor” – strategii Donalda Trumpa wobec Chin, Rosji i głównych partnerów handlowych USA. Profesor, politolog i sinolog z Uniwersytetu Warszawskiego, wyjaśnia, dlaczego obecna faza rywalizacji ekonomicznej, technologicznej i geostrategicznej ma rangę historyczną porównywalną z 1945 rokiem.
Celem opracowania jest:
- Szczegółowa redakcja transkrypcji z zachowaniem wszystkich kluczowych cytatów,
- Tematyczne śródtytuły porządkujące wątki,
- Uzupełnienie o kontekst historyczny, technologiczny i geostrategiczny,
- Linki do omówionych koncepcji i źródeł dodatkowych,
- Kompletna sekcja „Wnioski”, „Tezy” oraz „Dlaczego warto zapoznać się z filmem?”.
1. Trump Factor: strukturalna zmiana po 1945 roku
Profesor wprowadza pojęcie „Trump Factor”:
„To jest zmiana na miarę roku 1945 – a nawet mocniejsza niż po rozpadzie ZSRR.”
Podkreśla, że Trump zarówno w pierwszej, jak i w drugiej kadencji, stworzył dwie różne administracje: jedną – własną, lojalną – oraz drugą – potężne lobby Big Tech (Elon Musk, Google, Meta, Amazon, Apple).
2. Cel pierwszej fazy: bilans handlowy i hard power
Góralczyk wyjaśnia, że głównym celem Trumpa jest:
- Zbilansowanie handlu – uderzenie w państwa z największym deficytem (Chiny, Wietnam, Meksyk, Kanada, UE).
- Wprowadzenie hard power zamiast value-based order (promowania wartości):
„Zamiast prawa człowieka przyszła nagа siła – hard power.”
3. Chiny i walka o łańcuchy dostaw
Po ogłoszeniu przez Trumpa ceł, Chiny odpowiedziały natychmiast:
- Zatrzymanie eksportu pierwiastków ziem rzadkich (90% globalnego wydobycia), kluczowych dla Big Tech.
- Blokada zamówionych chipów (TSMC) – presja na firmy technologiczne.
4. Wpływ Big Tech na politykę celną
Profesor pokazuje zdjęcie z inauguracji Trumpa, gdzie stoją za nim CEO Big Tech. Zwraca uwagę na ich rolę jako drugiej administracji, mającej wpływ na decyzje prezydenta.
5. Deglobalizacja i deglobal decoupling
Analiza zwrotu od globalizacji do gospodarczych nacjonalizmów:
- Deglobalizacja: import zastępowany produkcją wewnętrzną (rekonfiguracja łańcuchów dostaw).
- Decoupling: rozdzielenie gospodarcze USA–Chiny i tworzenie odrębnych bloków.
6. Geostrategiczne cele Trumpa
Góralczyk wymienia trzy filary agendy Trumpa:
- Deficyt handlowy – redukcja deficytu z krajami o nadwyżce.
- Bilateral deals – umowy dwustronne zamiast wielostronnych negocjacji.
- Renegocjacja sojuszy – nacisk na zwiększenie wydatków obronnych sojuszników (3,5–5% PKB).
7. Koncert mocarstw a nowy ład światowy
„Przed 1815 był kongres wiedeński. Po 1945 – konferencja w Jałcie. Dziś…?”
Profesor wskazuje, że Wschód z Chinami i Indiami w roli głównej kreuje nowy, wielobiegunowy ład, zupełnie różny od eurocentrycznego porządku powojennego.
8. Chińskie priorytety 2025–2035
Przegląd chińskich planów pięcioletnich:
- Technologia: AI, półprzewodniki, robotyka, energia termojądrowa (tokamak), OZE (55% miksu), reaktor jądrowy.
- Rynek wewnętrzny: podwójny obieg – wzrost klasy średniej i konsumpcja lokalna.
8.1 „Made in China” vs. autoprodukcja układów scalonych
Chiny dążą do osiągnięcia 80% samowystarczalności w półprzewodnikach, dziś kontrolowanych głównie przez TSMC (Tajwan).
9. Technologiczna rywalizacja: AI, fusion, 5G/12G
Opis chińskich osiągnięć:
- Synteza termojądrowa: 100 mln °C przez 18 minut (tokamak).
- Zagęszczenie fal: przejście do ultra-krótkich pasm (5G, 12G) i ukrywane badania o wpływie na zdrowie.
10. Taiwan jako klucz przyszłego konfliktu
Profesor wyjaśnia:
„Dla Xi jinpinga Tajwan to integralna część Chin – rozwiązanie jest przewidziane.”
Omówienie chińskich ćwiczeń obronnych wokół Tajwanu oraz ryzyka militarnej inwazji vs. blokada ekonomiczna.
Wnioski
- Trump czynnik (Trump Factor) to strukturalna reorientacja polityki USA – od globalizacji do bilateral deals i hard power.
- Chiny odpowiedziały przedefiniowaniem łańcuchów dostaw (pierwiastki rzadkie, chipy) i inwestycjami w technologię (AI, nuclear fusion).
- Obecny porządek światowy przechodzi z euro- i amerykocentrycznego do wielobiegunowego z Chinami i Indiami jako kluczowymi aktorami.
- Kluczowe będą: technologia, energetyka, rynek wewnętrzny oraz kontrola nad Tajwanem.
Tezy
- Wojna handlowa to początek szerszej rywalizacji geostrategicznej i technologicznej.
- Era globalizacji ustępuje deglobalizacji i decouplingowi.
- Big Tech pełni rolę drugiej administracji wpływającej na politykę USA.
- Chiny dążą do samowystarczalności technologicznej i dominacji w AI oraz energetyce.
Dlaczego warto zapoznać się z filmem?
- Prof. Góralczyk łączy perspektywę historyczną (1945) z analizą współczesnych trendów.
- Pokazuje mechanizmy handlowe, technologiczne i militarne w USA–Chiny.
- Wyjaśnia znaczenie bilateral deals vs. multilateral solutions.
- Ukazuje rolę Big Tech i chińskich planów pięcioletnich.
- Zmusza do refleksji nad przyszłością porządku światowego.