Wprowadzenie
W rozmowie prowadzonej przez Jarosława Rymanowskiego na kanale „Rymanowski live” gościem jest dr Wojciech Szewko – ekspert Kolegium Civitas i autor kanału „Na wschód od Bliskiego Wschodu”. Tematem wywiadu są najnowsze wydarzenia na Bliskim Wschodzie: atak USA na irański ośrodek wzbogacania uranu Fordo, stan programu nuklearnego Iranu, wewnętrzne rozgrywki w Waszyngtonie wokół prezydenta Trumpa, skutki dla Izraela i regionu, a także szersze implikacje dla Turcji, Rosji, Chin, NATO i globalnej równowagi sił.
Program nuklearny Iranu i amerykański nalot na Fordo
Dr Szewko rozpoczyna analizę od pytania o los 400 kg wzbogaconego uranu, który – według różnych hipotez – mógł zostać wywieziony z Iranu w kwietniu 2025 r. (fakt). Rozważane są scenariusze: transport do Chin, Rosji czy ukrycie pod górskimi kompleksami niewzruszonymi jeszcze przez naloty scenariusze możliwe. Szczególną uwagę zwraca fakt, że przed atakiem Islamskie Korpus Strażników Rewolucji (IRGC) rozproszył część instalacji i materiałów, przygotowując się na amerykański uderzenie.
Donald Trump ogłosił, że „anihilował” ośrodek w Fordo, lecz według wewnętrznych raportów wywiadu Pentagonu nalot opóźnił program atomowy jedynie o kilka miesięcy, nie niszcząc wszystkich wirówek ani nie eliminując zgromadzonego uranu fakt. Dr Szewko podkreśla, że atak miał również cel polityczny: wzmocnienie pozycji Trumpa względem krytyków wewnątrz Partii Republikańskiej oraz wsparcie sojuszniczego rządu Netanjahu w Izraelu ocena.
Wewnętrzne rozgrywki w USA: Trump kontra „partia wojny” i „partia pokoju”
Rozmówca wskazuje, że wokół decyzji o uderzeniu istniała brutalna gra sił w Waszyngtonie. Zwolennicy interwencji (tzw. „partia wojny”, w tym lobbing pro-izraelski) chcieli eskalacji, podczas gdy „partia pokoju” – skupiona wokół maga (Make America Great Again) – obawiała się kolejnego zaangażowania militarnego. Przeciek wstępnego raportu wywiadu wojskowego do mediów, potwierdzający ograniczony sukces nalotu, wywołał śledztwo FBI, co ilustratywnie ukazuje głęboki podział w amerykańskiej administracji fakt.
Sytuacja Izraela i reakcja Netanjahu
Premier Izraela Benjamin Netanjahu, który wcześniej stawiał na eskalację konfliktu z Iranem jako główny obrońca państwa żydowskiego, został zmuszony do przyjęcia warunków zawieszenia działań po ataku USA. Dr Szewko ocenia, że Netanjahu wykorzystał kryzys do zabezpieczenia siebie politycznie – umocnienia koalicji i odsunięcia wewnętrznej krytyki, lecz jego pozycja rośnie kosztem wizerunkowych strat Izraela na arenie międzynarodowej ocena.
Turcja „first”: geopolityczny manewr Ankary
Prezydent Erdoğan, podobnie jak Trump, stawia na „Turcja first” (scenariusz możliwy). Ankara rozwija własny przemysł obronny, buduje drony i rakiety, promuje ekspansję w Afryce (Somalia, Libia) i na Kaukazie, ale unika bezpośredniej konfrontacji z USA. Dr Szewko zauważa, że Polska nie ma podobnych wyzwań granicznych ani partyzantki na południu, więc nasza polityka zagraniczna wymaga innego modelu niż turecki
Rola Rosji i Chin: wzmacnianie lub rozbijanie sojuszy
– Rosja wykorzystuje chaos na Bliskim Wschodzie, by przyspieszyć inwazję na Ukrainę, licząc na brak amerykańskiego wsparcia dla Kijowa.
– Chiny utrzymują strategiczny sojusz z Iranem, importując jego ropę i budując infrastrukturę naftową; równocześnie nie chcą uzależniać się od niestabilnego regionu, stąd rozważają inwestycje na Syberii.
Obie potęgi nie zamierzają jednak ustawić się na pasku USA ani powierzyć Andrea Washington scenariusz możliwy.
Sytuacja w Strefie Gazy i wyzwania humanitarne
Dr Szewko podkreśla, że codziennie setki cywilów giną podczas prób dostępu do pomocy żywnościowej – scenariusz humanitarny bez precedensu. Izrael, choć formalnie zapowiada walkę z Hamasem, w praktyce stosuje metody ograniczające prawo humanitarne, co grozi oskarżeniami przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym
Wnioski końcowe
Wnioski:
- Nalot USA na Fordo był bardziej gestem politycznym niż technicznym zniszczeniem programu nuklearnego Iranu.
- W Waszyngtonie trwa zażarta walka o kierunek polityki zagranicznej: eskalacja wobec Iranu vs. unikanie nowych wojen.
- Netanjahu umocnił się tymczasowo, lecz Izrael traci legitymację moralną i wyczerpuje zdolności obronne przeciwbalistyczne.
- Turcja, Rosja i Chiny realizują własne interesy, niezależne od amerykańskich racji stanu.
- Humanitarna katastrofa w Gazie wymaga pilnej reakcji społeczności międzynarodowej, a nie politycznych rozgrywek.
Tezy:
- Program nuklearny Iranu nie został całkowicie zniszczony; atak jedynie opóźnił wzbogacanie uranu.
- Trump wykorzystał nalot do wzmocnienia swej pozycji wobec „partii wojny” i „partii pokoju”.
- Izrael stał się marionetką własnych ekstremalnych frakcji politycznych.
- Turcja rozwija własne zdolności obronne i polityczne w sposób suwerenny.
- Rosja i Chiny korzystają z zamieszania na Bliskim Wschodzie do wzmocnienia własnej pozycji.
Dlaczego warto zapoznać się z filmem?
- Aby zrozumieć, jak niewielki nalot może mieć wielkie skutki polityczne.
- Aby poznać mechanizmy wewnętrznej rozgrywki w USA wokół wojny i pokoju.
- Aby zobaczyć, jak bliskowschodnie sojusze kreują nową wielką geopolitykę.
- Aby uświadomić sobie humanitarny wymiar konfliktu w Strefie Gazy.
- Aby śledzić wpływ regionalnych graczy (Turcja, Rosja, Chiny) na globalne bezpieczeństwo.