Wprowadzenie
Poniższy tekst stanowi szczegółowe opracowanie rozmowy przeprowadzonej na kanale NamZalezy.pl, w której udział wzięli Wojciech Siryk, Adam Danisz (współzałożyciel Jordan Peterson Polska) oraz Jan Kubań (prezes Fundacji Pafere). Głównym tematem dyskusji jest polskie wydanie książki „Suwerenna jednostka” (The Sovereign Individual), opublikowanej pierwotnie w 1997 roku. Uczestnicy analizują zawarte w niej prognozy dotyczące transformacji cywilizacyjnej, upadku państw narodowych oraz wzrostu znaczenia technologii cyfrowych i kryptowalut.
Fenomen „Suwerennej jednostki” i trafność prognoz
Adam Danisz określa omawianą pozycję jako „najlepszą książkę o spekulacji, jaką kiedykolwiek przeczytałem”, podkreślając jej legendarny status w środowisku kryptowalutowym. Autorzy publikacji z 1997 roku z niezwykłą precyzją przewidzieli szereg zjawisk, które obecnie kształtują rzeczywistość. Wśród trafnych predykcji wymieniono m.in.:
- Powstanie i rozwój kryptowalut (Bitcoin, Ethereum).
- Rozwój sztucznej inteligencji (AI), w tym tłumaczy AI, agentów AI oraz „fake newsów” generowanych przez algorytmy.
- Ekspansję metaverse i wirtualnych światów.
- Wzrost przestępczości i niepokojów społecznych w Europie Zachodniej i USA.
- Rosnące tendencje secesjonistyczne (np. w Kanadzie – Quebec, Alberta).
„Autorzy przewidywali, że Kanada może być jednym z pierwszych zachodnich państw, jakie zaczną się rozpadać. Mniejsze jurysdykcje będą radzić sobie lepiej”.
Ewolucja technologiczna a zmiany społeczne
W materiale zaprezentowano praktyczne działanie współczesnych tłumaczy AI, co potwierdza tezy autorów o znoszeniu barier językowych. Wskazano również na rozwój narzędzi takich jak Starlink (internet satelitarny), komunikatory szyfrowane (Signal, Telegram, WhatsApp) oraz aplikacje finansowe w smartfonach, które w latach 90. były jedynie futurystyczną wizją.
Autorzy przewidzieli również indywidualizację produktów i usług w erze informacyjnej. „Dziś gdy ktoś zamawia samochód elektryczny Tesla lub Kia (…) to może wybrać sobie jego kolor, koła, wnętrze, podwozie czy oprogramowanie. To byłoby nie do pomyślenia w erze przemysłowej”.
Zmierzch państw narodowych i wzrost znaczenia małych jurysdykcji
Kluczową tezą książki jest stopniowy upadek tradycyjnych państw narodowych, które staną się niewydolne w obliczu globalnej konkurencji jurysdykcyjnej. Przewiduje się wzrost znaczenia małych, elastycznych enklaw, takich jak Singapur, Monako, Dubaj czy specjalne strefy ekonomiczne (np. Prospera w Hondurasie).
„W niewielkich enklawach łatwiej będzie stworzyć konkurencyjne warunki w celu przyciągnięcia zdolnych osób i ich kapitału niż w państwach zajmujących całe kontynenty”.
Obecnie obserwuje się zjawisko „głosowania nogami” – miliony ludzi (cyfrowi nomadzi, ekspaci) przenoszą się do krajów oferujących korzystniejsze warunki podatkowe i życiowe. Wymieniono tu m.in. Panamę, Urugwaj, Malezję, Tajlandię oraz kraje europejskie jak Malta czy Andora.
Metapolityka i nowe podziały społeczne
Książka wprowadza pojęcie „metapolityki”, sugerując, że technologia wymusi zmiany polityczne. Poglądy wolnorynkowe i libertariańskie mają zyskać na popularności, ponieważ będą zbieżne z interesem ekonomicznym jednostek w erze cyfrowej (np. ochrona majątku w kryptowalutach przed inflacją i konfiskatą).
„Poglądy wolnorynkowe będą przekonujące jak nigdy dotąd, ponieważ zyskają podłoże metapolityczne”.
Zauważalny jest również wzrost tożsamości ponadnarodowych. Ludzie coraz częściej identyfikują się z grupami o podobnych wartościach czy zainteresowaniach (np. społeczności krypto, fani anime, ruchy religijne) niż z własnym narodem.
Kryzys zadłużenia i reakcja państw
Według prognoz, ostateczny upadek państw narodowych nastąpi w wyniku kryzysu finansów publicznych i zadłużenia. Ray Dalio szacuje ten moment na lata 2030–2035. W reakcji na utratę kontroli, państwa będą stawać się coraz bardziej opresyjne („dokuczliwe”), próbując ograniczać swobodę przepływu kapitału i ludzi.
„Państwa narodowe staną się dokuczliwe nawet w krajach tradycyjnie uznawanych za cywilizowane”.
Przykładem takich działań są próby wprowadzenia globalnego podatku minimalnego, cenzura internetu, a także prześladowania osób promujących niezależność (sprawa Rogera Vera czy Pawła Durowa).
Cyfrowy pieniądz i koniec monopolu banków centralnych
Autorzy „Suwerennej jednostki” precyzyjnie opisali mechanizm działania Bitcoina na dekadę przed jego powstaniem, wskazując na jego deflacyjny charakter, anonimowość (weryfikowalność) i niezależność od rządów.
„Pieniądz ten będzie miał postać zaszyfrowanych sekwencji wielocyfrowych liczb pierwszych (…) Nieuchronnie ten nowy cyberpieniądz zostanie zdenacjonalizowany”.
Przewiduje się, że w przyszłości transakcje będą odbywać się w cyberprzestrzeni, poza zasięgiem fiskalnym państw, co doprowadzi do drastycznego spadku wpływów podatkowych i wymusi na rządach traktowanie obywateli jak klientów, a nie poddanych.
Zagrożenia i wyzwania okresu przejściowego
Transformacja ta nie przebiegnie bezkonfliktowo. Przewiduje się wzrost nacjonalizmu, populizmu i ruchów „Alt-Right” jako reakcję obronną starych struktur. Możliwe są również brutalne metody egzekwowania posłuszeństwa przez państwa, w tym zamykanie granic czy konfiskaty majątków.
„Ich nostalgia za przymusem prawdopodobnie przerodzi się w przemoc. Konflikty z tymi nowymi luddystami sprawią, że przejście do radykalnie nowych form organizacji społecznej wszyscy odczują jako uciążliwe”.
Wspomniano również o ryzyku związanym z brakiem fundamentów moralnych w nowym społeczeństwie („agnostyczny humanizm”), co może prowadzić do degeneracji, jeśli wolność nie będzie szła w parze z odpowiedzialnością.
Prywatna ochrona i zamknięte osiedla
Zgodnie z przewidywaniami, następuje prywatyzacja bezpieczeństwa. W USA i wielu krajach Europy liczba prywatnych ochroniarzy przewyższa już liczbę policjantów. Rośnie popularność zamkniętych, strzeżonych osiedli (Gated Communities), co jest odpowiedzią na wzrost przestępczości i niewydolność służb państwowych.
„Na całym świecie jako całości jest dziś więcej prywatnych ochroniarzy niż policjantów”.
Wnioski:
- Technologia cyfrowa i kryptowaluty fundamentalnie zmieniają układ sił, odbierając państwom monopol na pieniądz i kontrolę nad jednostką.
- Tradycyjne państwa narodowe, obciążone długami i biurokracją, będą tracić na znaczeniu na rzecz małych, efektywnych jurysdykcji traktujących obywatela jak klienta.
- Nadchodzi era „suwerennej jednostki” – mobilnej elity, która dzięki technologii będzie mogła wybierać miejsce życia i optymalizować podatki („głosowanie nogami”).
- Okres przejściowy będzie charakteryzował się wzrostem napięć społecznych, opresyjnością państw i próbami siłowego zatrzymania zmian.
- Edukacja i moralność (odpowiedzialność) są kluczowe dla przetrwania i sukcesu w nowej, zatomizowanej rzeczywistości.
Tezy:
- Państwa narodowe upadną w wyniku kryzysu zadłużenia (prognoza ok. 2030-2035 r.).
- Kryptowaluty (szczególnie Bitcoin) staną się głównym nośnikiem wartości, wypierając pieniądz fiducjarny niszczony przez inflację.
- Przyszłość należy do małych, autonomicznych enklaw i miast-państw (model Singapuru/Monako).
- Demokracja masowa ewoluuje w kierunku modelu rynkowego, gdzie rządy konkurują o obywatela-klienta.
- Wolność w erze cyfrowej wymaga pełnej odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo, finanse i edukację.
Dlaczego warto zapoznać się z filmem?:
- Materiał omawia książkę, która z niesamowitą precyzją przewidziała obecną rzeczywistość technologiczną i gospodarczą już w 1997 roku.
- Przedstawia konkretne strategie adaptacji do nadchodzących zmian (cyfrowy nomadyzm, optymalizacja podatkowa, inwestycje w krypto).
- Analizuje zagrożenia związane z reakcją państw na utratę kontroli (CBDC, cenzura, represje).
- Oferuje unikalną perspektywę na przyszłość geopolityczną świata, wykraczającą poza główny nurt medialny.
- Skłania do refleksji nad własną suwerennością i przygotowaniem do nadchodzącego kryzysu zadłużenia.