Wprowadzenie
Materiał stanowi szczegółową analizę nowej strategii bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych, opublikowanej przez administrację Donalda Trumpa. Autor nagrania zwraca uwagę, że dokument ten wywołał w Polsce i Europie ogromne emocje, jednak dyskusja publiczna skupia się częściej na interpretacjach i wyobrażeniach niż na rzeczywistej treści tekstu. Celem filmu jest dekonstrukcja zapisów strategii, wskazanie jej ideologicznego i publicystycznego charakteru oraz omówienie konkretnych priorytetów geopolitycznych USA, które wprost zapowiadają rewizję dotychczasowego ładu międzynarodowego.
Charakter dokumentu: Ideologia i zerwanie z przeszłością
Autor podkreśla, że omawiana strategia różni się od typowych dokumentów tego typu. Choć zazwyczaj strategie bezpieczeństwa trzymają się sztywnych ram formalnych, ten tekst „na niemal każdym kroku jasno komunikuje nam, że jest pod tym względem nieco wyjątkowy”. Jest to manifest specyficznej administracji Donalda Trumpa, co widać w języku, który momentami „skręca w formę nieco publicystyczną i jest również pewną deklaracją ideologiczną”.
W dokumencie znajdują się fragmenty gloryfikujące obecną władzę, takie jak: „Żadnemu rządowi w historii nie udało się dokonać tak spektakularnej zmiany w tak krótkim czasie” czy stwierdzenia o pozbyciu się „radykalnej ideologii gżenderowskiej i lewackiego szaleństwa z sił zbrojnych”.
Kluczowym elementem wstępu jest wyraźne odcięcie się od roli globalnego hegemona w starym stylu. Strategia krytykuje elity z czasów po zimnej wojnie: „Po zakończeniu zimnej wojny amerykańskie elity kreujące politykę zagraniczną przekonywały, że trwała dominacja Ameryki nad całym światem leży w najlepszym interesie naszego kraju. Jednak sprawy innych krajów interesują nas tylko wtedy, gdy ich działania bezpośrednio zagrażają naszym interesom”. Autorzy dokumentu twierdzą, że elity te „błędnie oceniły gotowość Ameryki do wiecznego dźwigania globalnych ciężarów, które nie miały żadnego związku z amerykańskim interesem narodowym”.
USA jako mocarstwo rewizjonistyczne
Obowiązująca strategia portretuje obecny układ międzynarodowy jako niekorzystny dla USA. Wskazuje na trzy główne problemy:
- Układ gospodarczy oparty na amerykańskim deficycie handlowym.
- Układ sojuszniczy, w którym Ameryka „płaci za bezpieczeństwo innych”.
- Układ instytucjonalny ograniczający suwerenność Stanów Zjednoczonych.
Wnioskiem płynącym z analizy jest to, że „Ameryka jest mocarstwem rewizjonistycznym wobec systemu międzynarodowego, który przez Stany Zjednoczone został zbudowany”.
Cele i priorytety strategiczne
Dokument definiuje cele państwa jako zapewnienie dobrobytu, bezpieczeństwa i pomyślności obywateli, ale także „odbudowę tradycyjnych konserwatywnych wartości”. Wymieniono pięć głównych priorytetów:
- Zachodnia półkula (Doktryna Monroe): „Zachodnia półkula to jest nasza półkula”. Jest to powrót do klasycznej doktryny, mający na celu przywrócenie dominacji USA w regionie i ochronę przed wpływami zewnętrznymi.
- Pacyfik: Dążenie do ukrócenia praktyk zagrażających interesom gospodarczym USA, przy jednoczesnym zachowaniu wolności żeglugi i stabilnych łańcuchów dostaw.
- Europa: USA chcą bezpieczeństwa i wolności Europy, ale stawiają warunek: „chcemy jednocześnie, by Europa odzyskała cywilizacyjną pewność siebie”.
- Bliski Wschód: Zapobieganie dominacji regionu przez wrogie siły, przy jednoczesnym unikaniu „wiecznych wojen”.
- Technologie przyszłości: Utrzymanie prymatu w kluczowych sektorach takich jak biotechnologia, sztuczna inteligencja (AI) czy komputery kwantowe.
Zasady nowej polityki zagranicznej
W sekcji dotyczącej zasad działania, dokument sugeruje „predyspozycję do nieinterwencjonizmu” – angażowanie się tylko w sytuacjach koniecznych. Wprowadzono pojęcie „elastycznego realizmu”, co oznacza odejście od narzucania amerykańskich standardów demokracji innym krajom.
Podkreślono „prymat narodów”: „Podstawową jednostką polityczną świata jest i pozostanie państwo narodowe”. Jest to stanowisko wprost opozycyjne wobec instytucji międzynarodowych. Ameryka zapowiada, że nie pozwoli na dominację systemu przez jednego aktora i będzie dążyć do balansu sił.
W kwestii wartości, dokument zawiera silny akcent ideologiczny, prawdopodobnie inspirowany przez wiceprezydenta J.D. Vance’a: „Będziemy sprzeciwiać się wprowadzonym przez elity antydemokratycznym ograniczeniom podstawowych wolności w Europie, anglosferze i wreszcie demokratycznego świata, szczególnie wśród naszych sojuszników”.
Przebudowa relacji sojuszniczych i handel
Strategia zapowiada koniec ery, w której USA „podtrzymywały cały porządek świata niczym atlas”. Oferta pomocy jest warunkowa: „Stany Zjednoczone będą gotowe pomóc potencjalnie poprzez korzystniejsze traktowanie w kwestiach handlowych, dzielenie się technologiami i zamówienia obronne tym krajom, które chętnie wezmą na siebie większą odpowiedzialność za bezpieczeństwo w swoim otoczeniu i dostosują swoją kontrolę eksportu do naszej”. Kluczowym elementem jest tu wymóg dostosowania polityki handlowej sojuszników do potrzeb USA.
W sferze gospodarczej priorytetem jest zmniejszenie deficytu handlowego, reindustrializacja i uniezależnienie od surowców krytycznych z zewnątrz, przy jednoczesnym utrzymaniu dominacji rynków kapitałowych.
Chiny: Rywalizacja, nie konfrontacja
W odniesieniu do Chin (Azja i Pacyfik), strategia krytykuje naiwność poprzednich podejść. Celem jest „przywrócenie równowagi w stosunkach gospodarczych”, opartej na wzajemności i uczciwości. Autor zauważa, że język dotyczący gospodarki jest stosunkowo łagodny – mowa o rywalizacji, a nie o „frontalnej konfrontacji”.
Jednak w sferze militarnej retoryka jest znacznie ostrzejsza. USA deklarują budowę armii zdolnej „odeprzeć agresję w dowolnym miejscu na pierwszym łańcuchu wysp”. Obrona Tajwanu i niedopuszczenie do zajęcia wyspy przez Chiny jest priorytetem, realizowanym poprzez zachowanie przewagi militarnej i współpracę z sojusznikami (Japonia, Korea, Australia, Indie).
Europa: Kryzys cywilizacyjny i rola Rosji
Ocena Europy w dokumencie jest surowa. Kontynentowi grozi „upadek gospodarczy, ale wręcz wymazanie europejskiej cywilizacji”. Winą za ten stan rzeczy obarczana jest Unia Europejska i obecny model integracji.
W kontekście Rosji, USA chcą przejąć kontrolę nad relacjami Europa-Rosja: „Zarządzanie stosunkami Europy z Rosją będzie wymagało znaczącego zaangażowania dyplomatycznego ze strony Stanów Zjednoczonych”. Celem jest przywrócenie „strategicznej stabilności” i zakończenie wojny na Ukrainie, aby „ustabilizować gospodarki europejskie” i zapobiec eskalacji.
Dokument zawiera również ostre oskarżenia wobec europejskich elit: „Administracja Trumpa znajduje się w konflikcie z europejskimi urzędnikami, którzy pokładają nierealistyczne nadzieje w kwestii wojny i którzy są usadowieni w rządach mniejszościowych, z których wiele depcze podstawowe zasady demokracji, aby stłumić opozycję”.
Ingerencja w politykę wewnętrzną Europy
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych punktów jest zapowiedź aktywnego wpływania na sytuację wewnętrzną w Europie. Priorytetem jest „kultywowanie oporu wobec obecnej trajektorii Europy w obrębie narodów europejskich”. USA planują wspierać „zdrowe narody Europy środkowo-wschodniej i południowej” poprzez handel, zbrojenia i wymianę kulturową. Strategia postuluje również „zniesienie postrzegania NATO jako stale rozszerzającego się sojuszu”.
Refleksja nad polską strategią
Autor filmu kończy analizę gorzką refleksją na temat braku adekwatnej polskiej strategii bezpieczeństwa. Obowiązujący dokument z 2020 roku nie przystaje do obecnych realiów. „Jesteśmy pierwsi do tego, by oceniać strategię bezpieczeństwa innego państwa i nie jesteśmy zdolni do tego, by wykształcić i przyjąć własną”.
Zwraca uwagę na zagrożenie płynące z nowej polityki USA dla wewnętrznej stabilności państw europejskich, w tym Polski. Otwarta deklaracja wrogości wobec obecnego modelu integracji europejskiej może być wykorzystywana przez lokalne siły polityczne (zarówno liberalne, jak i prawicowe) do walki o władzę przy wsparciu zewnętrznego mocarstwa. „Prowadzenie polityki zagranicznej w logice, wedle logiki na kim warto się oprzeć, kto zagwarantuje mi dojście do władzy, to jest prosta droga do tego, by całe państwo stało się instrumentem polityki zewnętrznych graczy”.
Wnioski:
- Nowa strategia bezpieczeństwa USA jest dokumentem rewizjonistycznym, dążącym do zmiany ładu międzynarodowego stworzonego przez same Stany Zjednoczone.
- Dokument ma silne zabarwienie ideologiczne i publicystyczne, wprost atakując „lewicowe szaleństwo” i promując wartości konserwatywne oraz państwo narodowe.
- USA warunkują pomoc sojuszniczą dostosowaniem polityki handlowej partnerów do interesów amerykańskich.
- Unia Europejska w obecnym kształcie jest traktowana jako przeciwnik ideologiczny i gospodarczy; USA zapowiadają wspieranie sił antyestablishmentowych w Europie.
- W relacjach z Chinami dominuje pragmatyzm gospodarczy (rywalizacja) połączony z twardą postawą militarną (obrona Tajwanu).
Tezy:
- Koniec bezwarunkowego sojuszu: USA nie będą już „atlasem” podtrzymującym świat; sojusznicy muszą płacić i dostosowywać się do wymogów Waszyngtonu.
- Powrót Doktryny Monroe: Ameryka Północna i Południowa to wyłączna strefa wpływów USA.
- Zarządzanie relacjami z Rosją: USA chcą przejąć kontrolę nad dyplomacją europejską wobec Rosji, dążąc do szybkiego zakończenia wojny na Ukrainie.
- Ingerencja w Europie: Strategia zapowiada aktywne wspieranie „zdrowych narodów” i opór wobec obecnej trajektorii integracji europejskiej.
- Brak polskiej odpowiedzi: Polska nie posiada aktualnej strategii bezpieczeństwa, co czyni ją podatną na rozgrywki zewnętrzne.
Dlaczego warto zapoznać się z filmem?
- Zrozumienie nowej ery: Film szczegółowo wyjaśnia, dlaczego USA przestają być gwarantem starego porządku i stają się graczem rewizjonistycznym.
- Analiza zagrożeń wewnętrznych: Materiał pokazuje, jak amerykańska strategia może wpłynąć na polską scenę polityczną, polaryzując ją i czyniąc narzędziem w rękach mocarstw.
- Demistyfikacja dokumentu: Autor oddziela warstwę propagandową (pochwały dla Trumpa) od konkretnych zapisów geopolitycznych.
- Kwestia Ukrainy: Film przytacza kluczowe cytaty dotyczące planów zakończenia wojny i relacji z Rosją, które są często pomijane w głównym nurcie mediów.