Oś Czasu Głównych Wydarzeń – Izrael – Strefa Gazy

Oto szczegółowa oś czasu głównych wydarzeń oraz lista głównych postaci wymienionych w źródłach:

Oś czasu głównych wydarzeń

• Koniec XIX wieku:
• W zadymionych kawiarniach Europy Zachodniej żydowscy intelektualiści spotykają się, aby znaleźć rozwiązanie „odwiecznego problemu żydowskiego”.
• Syjonizm rodzi się „w dymie pogromów” w Europie Wschodniej, np. w Kiszyniowie.
• Syjoniści stawiają sobie trzy ambitne cele: stworzenie narodu żydowskiego z wyznawców judaizmu, stworzenie państwa żydowskiego (pierwszego od tysięcy lat) oraz stworzenie bezpiecznego azylu dla Żydów z całego świata.
• Teodor Herzl pisze książkę „Judenstadt” (1896) i zwołuje Pierwszy Kongres Syjonistyczny, nadając ruchowi nową dynamikę.
• Debata na temat lokalizacji Eretz Izrael (Ziemi Izraela); rozważane są m.in. Uganda i Argentyna, ale ostatecznie wybrano Palestynę ze względów historycznych (kolebka judaizmu).
• Żydowscy osadnicy z Europy (Polski, Imperium Rosyjskiego, Ukrainy, Niemiec, Rumunii) zaczynają napływać do Palestyny, wówczas pod władzą Imperium Osmańskiego, kupując ziemię „dunam po dunamie” za pieniądze filantropów jak Rothschild.
• Syjonizm, będący hybrydą socjalizmu i nacjonalizmu, dąży do stworzenia „nowego Żyda” – silnego, muskularnego, opalonego i walecznego „sabry”, który będzie jednocześnie rolnikiem i wojownikiem (powstają kibuce).
• Problem: Na wybranym terytorium Palestyny mieszka już około pół miliona Arabów między rzeką Jordan a Morzem Śródziemnym. Syjoniści ignorują ten fakt, działając pod hasłem „Ziemia bez ludu dla ludu bez ziemi”.
• Powstają napięcia między osadnikami żydowskimi a rdzenną ludnością arabską, która postrzega Żydów jako europejskich kolonizatorów. Syjoniści wprowadzają segregację, np. poprzez akcję „żydowskiej pracy” (zastępowanie pracowników arabskich żydowskimi) i „podbój ziemi” (odbieranie ziemi Arabom).
• Lata 20. XX wieku:
• Seria krwawych pogromów antyżydowskich dokonanych przez Arabów.
• Lata 30. XX wieku:
• Wybucha wielkie powstanie Arabów, skierowane przeciwko osadnikom żydowskim i władzom brytyjskim (Palestyna po upadku Imperium Osmańskiego znalazła się pod mandatem brytyjskim).
• Brytyjczycy, którzy obiecali Żydom utworzenie „domu narodowego” w Palestynie, wspierają osadnictwo syjonistyczne, rozwój instytucji żydowskich i podziemnej armii Hagana.
• Brytyjczycy tłumią powstanie arabskie brutalnymi metodami, w tym odpowiedzialnością zbiorową, paleniem arabskich wiosek, pobićami i rozstrzeliwaniem. Żydowskie organizacje pomocnicze (np. policja pomocnicza) uczestniczą w tych działaniach.
• W łonie ruchu syjonistycznego dojrzewa plan deportacji Arabów, eufemistycznie nazywany „transferem ludności”, aby stworzyć etnicznie homogeniczne państwo żydowskie. (Cytaty Usina, Zangwilla, Ben Guriona)
• Josef Weitz, ważny działacz syjonistyczny, opracowuje „kartotekę wsi” – zbiera informacje wywiadowcze o arabskich wioskach pod pozorem poznawania ziemi.
• Artyści i publicyści syjonistyczni argumentują, że Arabowie powinni opuścić Palestynę, ponieważ „mają do swojej dyspozycji całą Arabię”.
• 1937: Komisja Pila (brytyjska) proponuje podział Palestyny na państwo żydowskie (17% ziemi, mimo że Żydzi posiadali 5,6%) i arabskie (75%), z Jerozolimą pod kontrolą brytyjską (8%). Po raz pierwszy w oficjalnym dokumencie pojawia się pomysł „transferu ludności” (225 000 Arabów z terytoriów żydowskich).
• Lata 40. XX wieku (druga połowa):
• Żydowskie organizacje podziemne (Hagana, Irgun, Lechi) rosną w siłę i rozpoczynają kampanię zmasowanego terroru przeciwko władzom brytyjskim i Arabom (np. ataki z użyciem osłów-pułapek, zamach na hotel King David w Jerozolimie w 1946 r. z 91 ofiarami, zabójstwo brytyjskiego ministra Lorda Moyne’a w Kairze przez Lechi).
• Terror żydowski jest jednym z powodów wycofania się Brytyjczyków z Palestyny.
• 1947:
• 29 listopada 1947: ONZ uchwala Rezolucję 181 o podziale Palestyny. Żydom przyznano 56% ziemi (mimo posiadania zaledwie 7%), Arabom 42%, a Jerozolima i okolice (2%) miały być strefą międzynarodową. Decyzja ta jest częściowo motywowana wyrzutami sumienia świata za Holokaust.
• Palestyńczycy odrzucają plan podziału, uznając go za niesprawiedliwy. Izraelczycy wstępnie akceptują, ale mają apetyt na więcej.
• Wybucha wojna domowa między Żydami a miejscowymi Arabami (od listopada 1947 do maja 1948).
• 1948 – Rok „Nagy” (Katastrofy) i Wojny o Niepodległość Izraela:
• Maj 1948: Brytyjski mandat wygasa. Izrael ogłasza niepodległość (przemówienie Ben Guriona w Tel Awiwie).
• Wojna wchodzi w kluczową fazę: Izrael walczy z państwami ościennymi (Egiptem, Syrią, Jordanią), które najeżdżają świeżo utworzony Izrael.
• Izraelska historiografia przedstawia to jako starcie „Dawida z Goliatem”, ale faktyczna przewaga technologiczna i organizacyjna była po stronie żydowskiej.
• Izrael zwycięża, zajmując 78% terytorium Palestyny (wbrew woli ONZ). Pozostałe 22% (Strefa Gazy i Zachodni Brzeg Jordanu) nie staje się niezależnym państwem palestyńskim, lecz zostaje zajęte odpowiednio przez Egipt i Jordanię (król Abdullah Jordanii zawarł tajny pakt z syjonistami).
• Drugim obliczem wojny jest czystka etniczna Palestyńczyków (Nakba):
• Izraelskie władze (siły obronne, które wyewoluowały z Hagany, a także Irgun i Lechi) wdrażają „Plan Dalet”, zakładający etniczne oczyszczenie terenów, na których miał powstać Izrael.
• Stosowano terror fizyczny i psychologiczny (ulotki, głośniki z groźbami, zatruwanie studni). Tam, gdzie napotkano opór, dochodziło do masakr.
• Kwiecień 1948: Masakra w Deir Yasin pod Jerozolimą dokonana przez Irgun i Lechi (wspomagane przez Haganę) – m.in. gwałty, rabunki, zabójstwa.
• Wypędzenia obejmujące około 700 000 – 750 000 Arabów z Palestyny. Część ucieka do Strefy Gazy i na Zachodni Brzeg, większość do krajów ościennych (Jordania, Liban, Syria, Egipt, Irak).
• Przykład: Masz Śmierci z Liddy i Ramli, nadzorowany przez Yitzhaka Rabina, gdzie tysiące mieszkańców zostało wypędzonych.
• Masakry i wypędzenia odbywały się również w Hajfie (polewanie ulic benzyną i podpalanie, strzelanie do uciekających) i innych miejscach.
• Konfidenici wskazywali mężczyzn do rozstrzelania; dochodziło do gwałtów i rabunków mienia.
• Wrzesień/Październik 1948: Operacje „Hiram” i „Ya’akov” na północy i południu Izraela, które również obejmowały wypędzenia.
• Po wojnie, Izrael prowadzi „brudną wojnę”, strzelając bez ostrzeżenia do Palestyńczyków próbujących wrócić do swoich domów („Infiltratorzy”), często z braku środków do życia w obozach dla uchodźców.
• Izrael przejmuje pozostawione mienie Palestyńczyków: 45 000 domów, 7000 sklepów, warsztaty, magazyny, gospodarstwa, sady, pola uprawne, stada bydła, drzewka oliwne – „własność poarabską”, która jest grabiona spontanicznie, a potem przez specjalne urzędy i przekazywana nowym osadnikom.
• Oficjalna historiografia izraelska przez lata utrzymywała „mit czystości broni” i wypierała fakt Nagy. Próby ujawnienia prawdy, np. przez historyka Teddy’ego Katza (sprawa masakry w Tanturze), były tłumione i cenzurowane.
• 1956: Wojna (nieopisana w szczegółach w źródłach, ale wymieniona jako konsekwencja 1948).
• 1967 – Wojna Sześciodniowa:
• Wielkie zwycięstwo sił izraelskich nad sąsiednimi krajami (Syria, Egipt, Jordania).
• Izrael zajmuje czterokrotność swojego dotychczasowego terytorium: cały Półwysep Synaj (oddał go później Egiptowi), Strefę Gazy (odebraną Egiptowi) i Zachodni Brzeg Jordanu (odebrany Jordanii).
• Rozpoczyna się okupacja Palestyny, która trwa do dziś – najdłużej trwająca okupacja w historii.
• W nowej rzeczywistości okupacji wychowują się pokolenia Arabów i Izraelczyków.
• Palestyńczycy sięgają po terror („broń słabych”), wzorując się na metodach Irgunu i Lechi, używanych przeciwko Brytyjczykom (np. porwania samolotów, atak na igrzyskach olimpijskich w Monachium).
• Od połowy lat 60. syjonizm staje się skrajnie nacjonalistyczny i religijny. Powstaje nowa grupa radykalnych syjonistów (osadników żydowskich ekstremistów), którzy uważają Zachodni Brzeg Jordanu za „Judeę i Samarię” i budują tam osiedla, dopuszczając się brutalnych ataków na arabskich sąsiadów. Ich bezpieczeństwa strzegą izraelscy żołnierze. Ich liczba wzrasta do około pół miliona.
• 1973, 1982, 2006: Kolejne wojny (nieopisane w szczegółach w źródłach, ale wymienione jako konsekwencje 1948).
• Połowa lat 80. i początek XXI wieku:
• Wybuch dwóch Intifad (palestyńskich powstań narodowych), charakteryzujących się gigantyczną falą terroru i wystąpień antyizraelskich.
• Lata 90. XX wieku:
• Rodzi się „proces pokojowy” (porozumienia z Oslo 1 i Oslo 2) pod naciskiem USA. Nadzieje na rozwiązanie konfliktu są gigantyczne (np. uścisk dłoni Arafata i Rabina), ale porozumienia okazują się „próbą dyktatu ze strony izraelskiej wspieranej przez Stany Zjednoczone”, co prowadzi do ich fiaska.
• Początek XXI wieku do dziś:
• Zachodni Brzeg Jordanu jest opanowany przez Fatah (reżim „kolaboracyjny” z Izraelem po śmierci Arafata, na czele z Mahmudem Abbasem), poddawany kolonizacji przez izraelskich ekstremistów i ostremu reżimowi okupacyjnemu.
• Strefa Gazy jest kontrolowana przez Hamas, otoczona murem, przeludniona, bez pracy.
• Izrael co kilka lat dokonuje operacji militarnych w Strefie Gazy, nazywanych „przystrzyganiem trawy” (np. „Płynny Ołów” 2008-2009), które obejmują zmasowane bombardowania i ostrzały, często z użyciem białego fosforu, prowadząc do śmierci cywilów, w tym dzieci. Cel: trzymanie Palestyńczyków w ryzach („Arabowie rozumieją tylko język siły”).
• 2005: Izrael jednostronnie opuszcza Strefę Gazy.
• Izrael buduje mur na Zachodnim Brzegu Jordanu (nazywany przez Palestyńczyków „murem apartheidu”), który dzieli wioski i ziemie, utrudniając życie Palestyńczykom.
• Palestyńczycy na własnej ziemi są obywatelami drugiej kategorii, poddawani szykanom i przeszukiwaniom.
• 2023:
• 7 października: Największy zamach terrorystyczny w historii konfliktu izraelsko-palestyńskiego, dokonany przez Hamas. Oprócz ataku na izraelskich żołnierzy, Hamasowcy mordują kobiety i dzieci (ponad 1000 ofiar po stronie izraelskiej).
• Izrael odpowiada „masakrowaniem Gazy” i „topieniem jej we krwi”, stosując zasadę odpowiedzialności zbiorowej, mimo że potrafi precyzyjnie uderzać w organizacje terrorystyczne.
• W ciągu ostatniego roku w Strefie Gazy zginęło 43 000 cywilów, z czego 20 000 to dzieci.
• W izraelskim rządzie (np. Ben Gvir, Smotrich) pojawiają się wezwania do powtórzenia Nagy (Nakby) – wypędzenia Palestyńczyków ze Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu, aby stworzyć jednolite państwo Izrael.

Obsada postaci

• Piotr Zychowicz: Autor książek „5 opcji dla Izraela!” i „Izrael na wojnie”, historyk, prowadzący kanał „Historia Realna”. Przedstawia się jako umiarkowany i obiektywny komentator konfliktu izraelsko-palestyńskiego, który zmienił swoje pierwotne pro-izraelskie poglądy po bezpośrednim doświadczeniu sytuacji w regionie.
• Teodor Herzl: „Prorok” idei syjonistycznej, autor książki „Judenstadt” (1896), zwołał Pierwszy Kongres Syjonistyczny.
• Menachem Ussishkin (Usina): Jeden z syjonistycznych ideologów, zwolennik transferu Arabów, argumentował, że „państwo żydowskie z połową ludności arabskiej nie przetrwałoby nawet pół godziny”.
• Israel Zangwill (Aron Zangwil): Brytyjski pisarz i działacz syjonistyczny, autor sloganu „Ziemia bez ludu dla ludu bez ziemi”, gorący zwolennik „treku” (wyjazdu) Arabów, aby zrobić miejsce dla Żydów.
• David Ben Gurion (Ben-Gurion): „Piłsudski izraelski”, założyciel państwa Izrael i jego pierwszy premier. Jego wypowiedzi sugerują akceptację i poparcie dla wypędzeń Arabów, był architektem planów „transferu”.
• Josef Weitz: Jeden z najważniejszych syjonistycznych działaczy w pierwszym okresie, nazywany „architektem transferu/deportacji”, opracował „kartotekę wsi” – zbierał informacje wywiadowcze o arabskich wioskach.
• Król Abdullah (z Jordanii): Władca Transjordanii w 1948 roku. Zawarł tajny pakt z syjonistami, aby zagarnąć Zachodni Brzeg Jordanu podczas wojny o niepodległość Izraela, zamiast wspierać utworzenie państwa palestyńskiego.
• Yitzhak Rabin (Icak Rabin): Późniejszy premier Izraela, zaangażowany w proces pokojowy (porozumienia z Oslo). W 1948 roku był dowódcą odpowiedzialnym za „Marsz Śmierci” z Liddy i Ramli, czyli wypędzenie dziesiątek tysięcy Palestyńczyków. Został zastrzelony przez żydowskiego nacjonalistę.
• Teddy Katz: Młody historyk, który napisał pracę magisterską o masakrze w Tanturze w 1999 roku, opierając się na zeznaniach świadków. Jego praca została początkowo wysoko oceniona, ale potem, pod presją, musiał ją odwołać, a jego kariera naukowa została zniszczona.
• Richard Catling (generał Richard Kling): Brytyjski generał, świadek masakry w Deir Yasin, który opisał gwałty i rabunki dokonywane przez żydowskich atakujących.
• Jean-Jacques de Reynier (przedstawiciel Czerwonego Krzyża): Lekarz szwajcarski, świadek masakry w Deir Yasin, porównał sceny, które zastał, do działań oddziałów SS.
• Ilan Pappé (profesor Ilian Pappe): Izraelski „nowy historyk”, uważany za jednego z „najbardziej uczciwych izraelskich historyków”, krytyk syjonizmu, nazywany „wrogiem narodowym” i „renegatem”. Uważa, że czystka etniczna była zaplanowana odgórnie poprzez „Plan Dalet”.
• Benny Morris (profesor Ben Morris): Izraelski „nowy historyk”, który stawia teorię, że czystka etniczna była raczej wynikiem decyzji dowódców niższego szczebla, akceptowanych później przez dowództwo. Argumentował, że gdyby Palestyńczycy nie zostali wypędzeni, Żydzi byliby wypędzeni.
• Rashid Khalidi: Jeden z najwybitniejszych palestyńskich historyków, który opisuje Nakbę jako moment przełomowy, który zmienił Palestynę z kraju arabskiego w kraj z żydowską większością poprzez systematyczną czystkę etniczną i kradzież ziemi oraz własności.
• Shlomo Sand (S. Flan): Izraelski badacz, jeden z „ojców założycieli” rewizjonistycznej szkoły historycznej, który zauważył, że żydowscy żołnierze w 1948 roku często „widzieli w tych Arabach nazistów” z powodu propagandy.
• Michael Palumbo: Autor książki „The Palestinian Catastrophe”, który pisze o „brudnej wojnie” Izraela po 1948 roku (strzelanie do wracających Palestyńczyków) i o podwójnych standardach Zachodu w postrzeganiu konfliktu.
• Gideon Levy (Gideon Lewi): Izraelski dziennikarz gazety „Haaretz”, „ulubiony” dziennikarz Zychowicza, uznawany za „zdrajcę narodowego” przez rząd Netanjahu. Krytyk polityki Izraela, podkreśla, że Izrael, będąc ofiarą, jest również okupantem i nie jest jedyną ofiarą.
• Yasser Arafat (Jaser Arafat): Przywódca Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP), uczestnik rozmów pokojowych z Izraelem w latach 90. (porozumienia z Oslo).
• Mahmud Abbas: Następca Arafata, obecny prezydent Autonomii Palestyńskiej, opisywany jako „mdły przywódca”, którego reżim jest „koncesjonowany” i „kolaboracyjny” z Izraelem.
• Itamar Ben Gvir (Ben Gwir) i Bezalel Smotrich (Smotri): Izraelscy ministrowie, skrajnie prawicowi/radykalni, którzy jawnie wzywają do powtórzenia Nakby (Nakba 2.0), czyli wypędzenia Palestyńczyków ze Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu.