Wprowadzenie
W swoim najnowszym filmie Jacek Bartosiak i Piotr Zychowicz analizują implikacje nocnego amerykańskiego nalotu dronowego na irańskie obiekty wojskowe i atomowe. Pretekstem do ataku była chęć ograniczenia irańskiego programu nuklearnego, jednak w geopolitycznej praktyce rozwinięcia konfliktu czy wręcz globalnej wojny mogą odegrać kluczową rolę m.in. Chiny, Rosja oraz regionalne sojusze. Poniższe opracowanie syntetyzuje i redaguje wszystkie poruszone w filmie wątki – od perspektywy USA, przez potencjał Irańczyków, po szerszy kontekst chińsko-rosyjskiego zaangażowania, a także wyzwania strategiczne Izraela i konsekwencje dla Polski.
1. Nowa faza globalnej rywalizacji: od „Forever Wars” do wojny światowej
Jacek Bartosiak i Piotr Zychowicz zwracają uwagę, że ruch MAGA i wspierający go komentatorzy (Steve Bannon, Tucker Carlson) kwestionują od lat niekończące się wojny USA na Bliskim Wschodzie. Z jednej strony domagają się od Kongresu mechanizmów demokratycznej kontroli nad decyzjami o angażowaniu sił zbrojnych. Z drugiej – widzą w ostatnim ataku na Iran symptom „drugiej wojny światowej”, prowadzonej per proxy na wielu frontach jednocześnie: Ukraina–Rosja, Gaza–Izrael–Iran, rywalizacja handlowa i technologiczna z Chinami.
Fakt: wstępne dane wskazują, że od początku ukraińskiego konfliktu do dziś liczba ofiar w pierwszej fazie globalnej wojny per proxy przewyższa straty w początkowych miesiącach kampanii 1939–1941 na froncie europejskim.
Scenariusz możliwy: jeśli USA pogłębią zaangażowanie materialne i militarne w Iranie, Chiny mogą wkroczyć po stronie Iranu, prowadząc długotrwałą wojnę wyczerpaniową.
Ocena: warunek „nuclear deterrence” studzi eskalację, lecz nie eliminuje ryzyka, bo percepcja zagrożeń staje się czynnikiem pierwszoplanowym.
2. Amerykańska dylemat: pycha kontra struktury decyzyjne
– Rola przemysłu wojskowego: Pentagon i kongresmeni ze „starego lobby” broniowego preferują utrzymywanie dotychczasowych kontraktorów (Boeing, Lockheed, Northrop).
– Próżność jednostek: decyzje o nalotach na Iran często zapadają pod presją lobbingu pro-izraelskiego oraz premiują krótkoterminowe zwycięstwa operacyjne (B2, drony) nad realną strategią zwycięstwa.
– Brak planu wyjścia: ani Izrael, ani USA nie mają spójnej wizji zakończenia walk; cel obalenia reżimu iranskiego nie gwarantuje stabilizacji regionu.
Fakt: występują chroniczne opóźnienia i kosztochłonność amerykańskich programów zbrojeniowych (np. nowe systemy Patriot, rozwój marynarki).
Scenariusz możliwy: Advanced Technology firms (SpaceX, Palantir, Anduril) mogą wymusić reformę „other transaction authorities” i szybkie wdrożenie cywilno-wojskowych innowacji.
Ocena: brak elastyczności budżetowej i nadmierne skomplikowanie procesów certyfikacyjnych osłabiają zdolność USA do długotrwałej wojny.
3. Iran jako idealny proxy – geograficzna twierdza i hard hedging
– Hard hedging: celem Iranu nie była sama broń atomowa, lecz zdolność do tzw. breakout sprint – szybkie wznowienie wzbogacania uranu do poziomu militarnego, co miało mitygować Izrael.
– Geografia: rozległa populacja (90 mln), naturalne fortyfikacje, trudne do zdobycia terytorium – pozwala Iranowi prowadzić wojnę asymetryczną i per proxy, minimalizując własne straty.
Fakt: Iran od kilkunastu miesięcy eksportuje ropę głównie do Chin (ok. 80%), a cieśnina Ormus odpowiada za 20% światowego eksportu ropy morskiej.
Scenariusz możliwy: groźba zamknięcia cieśniny Ormus to narzędzie szantażu ekonomicznego – partnerstwa z Chinami mogą przekształcić się w wsparcie militarne.
Ocena: zamknięcie Ormusu pociągnęłoby szok cenowy, jednak długofalowa reakcja Europy i USA może doprowadzić do trwałego odejścia od rosyjskich i irańskich paliw.
4. Izrael: błyskawiczne sukcesy, brak długoterminowej strategii
– Seria sukcesów: pozycja Izraela na Gaza i Libanie wzmocniła się; wyeliminowanie Hezbollahu i częściowe usunięcie szyickiej obecności w Syrii.
– Paradoks zakonu krzyżackiego: szybkie zwycięstwa militarne mogą prowadzić do koalicji balansujących (Turcja, Pakistan), podobnie jak krzyżacy zostali ostatecznie rozbici przez sojusze regionalne.
Fakt: Izrael zachowuje status jedynego niejawnego państwa nuklearnego na Bliskim Wschodzie (60–80 głowic).
Scenariusz możliwy: po ewentualnym „pokonaniu” Iranu nowymi przeciwnikami mogą być Turcja i Pakistan, ograniczające izraelskie wpływy.
Ocena: Izrael nie wypracował klarownego planu strategicznego zakończenia konfrontacji z Iranem; dalsza eskalacja może przekroczyć jego możliwości obronne.
5. Rosja i Chiny: karta decydująca o eskalacji
– Rosja: sojusznik Iranu, ale obecnie ograniczony w pomocy z powodu własnej wojny na Ukrainie i sankcji.
– Chiny: największa baza przemysłowa (trzykrotnie większa od USA w wielu sektorach), możliwość dostaw masowych systemów rakietowych i dronów do Iranu.
– Cieśnina Ormus: kluczowy wąski gardło – Chiny importują 48% swojego LNG morskiego przez Ormus; groźba jej zamknięcia stanowi istotny dźwignię wpływu.
Fakt: przemysł chiński zapewnia znaczną większość komponentów do chińskich i wielu zachodnich systemów uzbrojenia (np. chemia do amunicji).
Scenariusz możliwy: otwarcie nowego szlaku kolejowego przez Afganistan umożliwia szybki transport chińskich dostaw do Iranu; USA może zostać wciągnięte w szeroką wojnę z Chinami.
Ocena: Chiny mają technologiczną i przemysłową przewagę, pozwalającą im prowadzić długotrwały konflikt per proxy, podczas gdy USA borykają się z ograniczeniami produkcyjnymi.
6. Konsekwencje dla Polski i Europy Środkowo‑Wschodniej
– Polskie bezpieczeństwo strategiczne zależy od zdolności USA do obrony flanki wschodniej i dystrybucji amunicji/resursów; obecna globalna rozgrywka osłabia gwarancje amerykańskie.
– Ryzyko hybrydowych ataków i destabilizacji wzrasta – tak jak w Rzeszowie (planowany zamach na Zełenskiego), można spodziewać się kolejnych prowokacji na granicach.
– Konieczność budowania własnych zdolności obronnych i energetycznych; uniezależnienie się od zewnętrznych dostaw (rosyjskich, irańskich) oraz rozwój fuzji cywilno‑wojskowej.
Fakt: NATO dyskutuje o zwiększeniu wydatków na obronność do 5% PKB do 2035 r.; dotychczas – zaledwie kilka państw przekraczało 2%.
Scenariusz możliwy: bez realnego wzrostu inwestycji własnych Polska pozostaje podatna na międzymocarstwowe negocjacje i hybrydowe działania Rosji/Iranu.
Ocena: umacnianie sojuszu transatlantyckiego pozostaje kluczowe, lecz wymaga wsparcia nowoczesnym przemysłem obronnym.
Wnioski:
- Wojna per proxy stała się faktycznie drugą wojną światową, prowadzoną na wielu frontach jednocześnie.
- Brak jasnej strategii zwycięstwa USA i Izraela zwiększa ryzyko eskalacji z udziałem Chin i Rosji.
- Polska i Europa Środkowo‑Wschodnia muszą budować własne zdolności obronne i energetyczne, niezależne od „imperialnych” gwarancji.
- Globalne łańcuchy dostaw broni i komponentów ujawniły krytyczne luki w amerykańskim przemyśle wojskowym.
- Partnerstwa regionalne (Turcja, Pakistan) mogą przełamać izraelsko‑irańską równowagę po ewentualnym „pokonaniu” Iranu.
Tezy:
- Wojna z Iranem to test globalnej dystrybucji militarnej i geopolitycznej determinacji USA.
- Izrael dysponuje przewagą taktyczną, ale nie ma planu strategicznego zakończenia konfliktu.
- Chiny, zdominowawszy sektor fuzji cywilno‑wojskowej, mogą wypowiedzieć „protracted war” przez Iranu jako proxy.
- USA cierpią na chroniczny deficyt elastyczności budżetowej i innowacyjnej fuzji technologii w armii.
- Polska potrzebuje autonomicznych zdolności obronnych i energetycznych, by uniknąć bycia przedmiotem geopolitycznych rozgrywek.
Dlaczego warto zapoznać się z filmem?
- Dogłębna analiza geopolitycznych implikacji nocnego nalotu na Iran.
- Wnikliwa dyskusja o dylematach wewnętrznej debaty USA i znaczeniu ruchu MAGA.
- Ocena perspektyw chińsko-irańskiego sojuszu i roli cieśniny Ormus.
- Porównanie koncepcji „hard hedging” Iranu z nuklearnymi strategiami światowymi.
- Przykłady luk w amerykańskim przemyśle wojskowym i wyzwania dla NATO/EU.
- Kontekst historyczno-geopolityczny: od zakonu krzyżackiego po współczesne sojusze.
- Perspektywy dla Polski i konieczność budowy własnych zdolności obronnych.