Wprowadzenie
W filmie przewodnik prezentuje postać Georgija Iwanowicza Gurdżijewa – mistyka i badacza tradycji ezoterycznych, którego życie wypełniły podróże po Azji, spotkania z sufickimi derwiszami i poszukiwanie starożytnej wiedzy. W toku niemal godziny narracji poznajemy wpływy jazydyzmu, sufizmu mewlewi, tybetańskich praktyk czy legend o kryształowej czaszce, które ukształtowały metodę „Czwartej Drogi” Gurdżijewa.
1. Kim był Gurdżijew?
Już we wstępie autor określa go jako „architekta świadomości, którego uważam za rodzaj Prometeusza, bo on naprawdę ukradł przysłowiowy prometejski ogień bogom”. Gurdżijewowa biografia spowija tajemnica – niepewne są nawet dokładne daty jego urodzin (między 1866 a 1877 rokiem) na pograniczu Gruzji i Armenii.
Poczucie misji i przekonanie o wyjątkowej roli w dziejach wypowiedział we własnym dzienniku:
„Wiedziałem, że jestem mostem. Mostem między tym, co umarło, a tym co nie chce się narodzić.”
Jego ojciec – grecki stolarz i pieśniarz plemienny – zaszczepił mu miłość do starożytnych pieśni i rytuałów jazydów, co stało się pierwszym impulsem do poszukiwania wiedzy na pograniczu kulturowym.
2. Dziedzictwo jazydyzmu i Melektaus
Gurdżijew od dzieciństwa obcował z kultem Melektausa – „pawiego anioła” w wierzeniach jazydów. Wyjaśnienie kluczowych aspektów tej religii:
- Heptad i Melektaus: siedem boskich bytów stworzonych przez Jedyną Istotę, z których Melektaus (Pawi Anioł) został przywódcą i emanacją Boga, a nie – jak błędnie sądzili niektórzy – upadłym aniołem.
- Symbolika pawia: rozpostarte, kolorowe pióra symbolizują promienie słońca i różnorodność stworzenia.
- Święto Sersel: pierwszy wtorek kwietnia – rocznica zesłania światła Melektausa, obchodzona noworocznie zapaleniem 365 lamp.
Autor podkreśla, że „jazydzi nie wierzą, że Melektaus jest źródłem zła, lecz czczą go jako istotę pełną światła i posłuszeństwa wobec Boga”.
3. Spotkania z derwiszami mewlewi
Kluczowym kolejnym etapem w życiu Gurdżijewa były kontakty z sufickim zakonem wirujących derwiszy mewlewi (zwanych również Mewlevi). Główne cechy ich tradycji:
- Ceremonia Sema – taniec-wir symbolizujący ruch kosmosu i drogę duszy ku Bogu; derwisze w białych szatach i stożkowych czapkach, w transie naśladując ruchy ciał niebieskich.
- Filozofia miłości i jedności – nawiązująca do poezji Rumiego („Przyjdź, kimkolwiek jesteś, wędrowcze…”), odrzucająca podziały kulturowe i religijne.
- Historia zakonu – powstanie w X w. w Koni (Turcja), represje w latach 20. XX w., odrodzenie po 1950 r. i wpis na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO w 2005 r.
Gurdżijew przejął od derwiszów m.in. praktykę długotrwałego wirowania oraz mistyczne tańce jako drogę do zmiany stanu świadomości.
4. Podróże i poszukiwanie zaginionej wiedzy
Przez ponad trzy dekady Gurdżijew prowadził grupę adeptów, przemierzając stepy Azji, Persję i góry Hindukuszu w poszukiwaniu „zaginionej wiedzy”:
- Klasztor Sarmoung – według legendy mistycy przekazali mu starożytne tańce mocy zakodowane w ruchach gwiazd.
- Rękopis z Shambali – pisany krwią manuskrypt opisujący cztery centra człowieka jako portale do nadświadomości.
- Kontakt z bonowskimi mnichami i okultystami – rzekome odkrycia pod piramidami Egiptu, eliksir z czaszki Atlantydy, krystaliczne artefakty do aktywacji „ciała świetlistego”.
Choć brakuje historycznych dowodów, te opowieści ukształtowały wokół niego aurę poszukiwacza tajemnic.
5. Instytut „Prieuré” i „Czwarta Droga”
W latach 1922–1924 Gurdżijew założył pod Paryżem Instytut Harmonijnego Rozwoju Człowieka („Prieuré”), gdzie powstały słynne Movements Gurdżijewa – sekwencje rytualnych ruchów inspirowanych kosmosem:
- Obserwacja siebie – uważne rejestrowanie myśli, uczuć i reakcji ciała.
- Praca z „wieloma ja” – rozpoznanie sprzecznych podmiotów „ja” walczących o kontrolę.
- Intencjonalne cierpienie – prowokowanie ekstremów fizycznych (ciężkie prace, głodówki, „rytuał STOP”) w celu przebudzenia świadomości.
Metoda ta, nazwana „Czwartą Drogą” (równoległa wobec jogina, mnicha i fakira), miała łączyć rozwój ciała, uczuć i intelektu bez odosobnienia od świata.
6. Cztery centra człowieka
Gurdżijew doszedł do konkluzji, że człowiek jest „biologiczno-energetycznym mechanizmem” sterowanym przez cztery centra:
- Instynktowne (ziemia) – przetrwanie, strach przed zmianą.
- Emocjonalne (woda) – tworzenie rzeczywistości z uczuć, ryzyko uzależnień.
- Intelektualne (ogień) – analiza i słowo, ale i pułapka pychy.
- Ruchowe (powietrze) – taneczna geometria, lecz także społeczne maski i lęk przed aktywnością.
Harmonizacja tych centrów poprzez ćwiczenia ruchowe i medytację w ruchu (Movements) miała być kluczem do pełni świadomości.
7. „Opowieści Belzebuba dla wnuka” – opus magnum
Gurdżijew pozostawił także pisemne świadectwo swoich nauk w dziele Beelzebub’s Tales to His Grandson, w którym:
- Zamieścił 42 prawa mechaniczności – analogię do egipskiej Księgi Umarłych.
- Przedstawił kosmologię absurdu – świat jako więzienie dusz-robotów.
- Zaproponował metody dezintegracji osobowości przez taniec, seks i cierpienie („nie czytaj tego umysłem, wchłoń przez skórę, a zobaczysz jak płonie twoje DNA”).
Tekst szyfrowany gematrią i kodami Majów ma działać na poziomie podświadomości, aktywując w czytelniku ukryte kody i otwierając portale świadomości.
8. Legendy, artefakty i śmierć
Wokół Gurdżijewa narosło wiele mitów:
- Wypadek samochodowy (1924) – 18-dniowa śpiączka, podczas której miał zwiedzić Shambalę i otrzymać ostateczne instrukcje. Niektórzy uważają to za rytuał symbolicznej śmierci.
- Podziemne komnaty w Prieuré – kryształy rezonansowe, rękopisy pisane krwią, maszyny do generowania eterycznych wibracji.
- Kontrowersyjne kontakty – niepotwierdzone plotki o znajomości ze Stalinem lub Hitlerem; rzekome doradztwo w technikach kontroli umysłu.
Zmarł 29 października 1949 r., wypowiadając:
„Jesteście robotami, ja byłem narzędziem. Kto będzie programistą?”
Wnioski:
- Georgij Gurdżijew stworzył unikalną syntezę wpływów jazydyzmu, sufizmu, tradycji tybetańskich i zachodniej ezoteryki.
- Jego Instytut „Prieuré” i metoda „Czwartej Drogi” łączyły równoczesny rozwój ciała, uczuć i intelektu w warunkach codziennego życia.
- Cztery centra człowieka (ziemia, woda, ogień, powietrze) stanowią modele energetyczne, których harmonizacja jest kluczem przebudzenia.
- „Movements Gurdżijewa” – rytualne tańce-medytacje – odzwierciedlają kosmiczną geometrię i służą integracji świadomego „ja”.
- Opus magnum „Opowieści Belzebuba dla wnuka” to dzieło-wirus świadomości, które poprzez szyfry gematrii i rytmiczne mantry aktywuje ukryte poziomy umysłu.
Tezy:
- Człowiek jest „biologiczno-energetycznym mechanizmem” i funkcjonuje w stanie hipnotycznego snu na jawie.
- Istnieje możliwość przebudzenia poprzez świadomą pracę z ciałem, emocjami i intelektem bez odosobnienia.
- Zewnętrzne ceremonie (wirowanie derwiszy, rytualne ruchy, krystaliczne artefakty) odzwierciedlają architekturę Wszechświata i mogą otwierać dostęp do nowych wymiarów świadomości.
- Starożytne tradycje (jazydyzm, sufizm, taniec tybetański) zawierają uniwersalne klucze do zrozumienia ludzkiej natury i kosmicznych praw.
Dlaczego warto zapoznać się z filmem?:
- Przedstawia rzadko omawianą, wielowarstwową biografię Georgija Gurdżijewa.
- Ujawnia korzenie „Czwartej Drogi” w sufickich i tybetańskich praktykach mistycznych.
- Wyjaśnia symbolikę i znaczenie tanecznych ceremonii wirujących derwiszy mewlewi.
- Odsłania kluczową rolę czterech centrów energetycznych w procesie przebudzenia.
- Przybliża enigmatyczne dzieło „Opowieści Belzebuba dla wnuka” jako narzędzie transformacji.
- Inspiruje do refleksji nad własną mechanicznością i możliwościami świadomego życia.
- Zachęca do samodzielnego eksplorowania starożytnych tradycji i rytuałów w poszukiwaniu głębszej harmonii.