Analizę wydarzeń konfliktu Amerykańsko-Izraelsko-Irańskiego

Niniejsze opracowanie stanowi szczegółową analizę niedawnych wydarzeń na Bliskim Wschodzie, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu izraelsko-irańskiego, sytuacji wewnętrznej w Izraelu i Iranie, dynamiki regionalnej, a także implikacji międzynarodowych.

I. Atak Izraela na Iran (Czerwiec 2025)

W nocy z 12 na 13 czerwca 2025 roku Izrael przeprowadził zmasowany atak na Iran, używając około 200 samolotów bojowych oraz ponad 300 pocisków i dronów. Operacji nadano kryptonim „Powstający Lew”, nawiązując do biblijnego cytatu z Księgi Liczb 23:24: „Oto lud powstanie jak wielki lew i podniesie się jak młody lew nie położy się dopóki nie zje zdobyczy i nie będzie pił krwi zabitych”.

A. Cel Ataku i Ofiary

• Główny cel: Atak był wymierzony przede wszystkim w irański program nuklearny. Izrael zaatakował kluczowy zakład wzbogacania uranu w Natanz (częściowo podziemny) oraz obiekt w Parchin, gdzie miały być prowadzone badania nad bronią jądrową. Premier Netanjahu stwierdził, że „Izrael został postawiony przed egzystencjalnym zagrożeniem” związanym z możliwością wejścia Iranu w posiadanie broni jądrowej.
• Ofiary: W atakach zginęli wysocy rangą dowódcy irańskiej Gwardii Rewolucyjnej, w tym dowódca Korpusu Strażników Rewolucji generał dywizji Hosein Salami, dowódca kwatery głównej Hatamalan Beia generał dywizji Golam Rashid oraz szef sztabu irańskich sił zbrojnych Mohamed Bageri. Zginęło również co najmniej trzech naukowców zajmujących się energią jądrową: Ferejdun Abbasi, Mohamad Mehdi Tehranci i Ahmad Reza Solfikar. Ali Szamkani, odpowiedzialny za negocjacje z Amerykanami, został ranny i prawdopodobnie zmarł w szpitalu. Zginęli także cywile, ponieważ atakowano również „ośrodki mieszkalne”.
• Inne cele: Atakowano także baterie obrony powietrznej, domy i siedziby wyższych urzędników, składy broni i laboratoria. Wśród celów znalazły się również centra radarowe (np. Subashi w Hamadanie), koszary wojskowe, fabryki wojskowe (np. w prowincji Lorestan) oraz posterunki graniczne (np. Hosro).

B. Koordynacja i Zaangażowanie USA

• Wiedza USA: Stany Zjednoczone miały wcześniejszą wiedzę o planowanych nalotach. Donald Trump rozmawiał z Netanjahu wielokrotnie w dniach poprzedzających atak, a administracja Trumpa kontaktowała się z kluczowymi sojusznikami na Bliskim Wschodzie, aby potwierdzić, że atak ma nastąpić, ale USA nie będą zaangażowane militarnie. Ewakuowano personel dyplomatyczny USA z Bliskiego Wschodu w obawie przed eskalacją.
• Brak zaangażowania militarnego USA (oficjalnie): Trump oświadczył, że Stany Zjednoczone nie były zaangażowane militarnie w operację i mają nadzieję, że Iran powróci do stołu negocjacyjnego. Dziennikarze i eksperci podważają jednak tę narrację, sugerując, że tak duża operacja byłaby niemożliwa bez wsparcia wywiadowczego i satelitarnego USA, a także bez wcześniejszego „załatwienia” kwestii naruszenia przestrzeni powietrznej państw regionalnych.
• Obrona USA i sojuszników: Stany Zjednoczone zapowiedziały obronę siebie i Izraela, jeśli Iran odpowie odwetem. W obronie Izraela aktywnie uczestniczyły samoloty USA, Wielkiej Brytanii, a także Jordania (która zestrzeliła drony nad swoim terytorium). Francja przekazała dane radarowe.

C. Motywacja Izraela

• Egzystencjalne zagrożenie: Izrael postrzega irański program nuklearny jako „egzystencjalne zagrożenie”. Iran posiada wystarczająco dużo wzbogaconego uranu na dziewięć bomb atomowych i może opracować broń jądrową w ciągu kilku miesięcy.
• Zapobieganie normalizacji stosunków: Atak ma na celu storpedowanie wszelkich prób normalizacji stosunków irańsko-amerykańskich. Netanjahu nie jest zainteresowany zakończeniem konfliktu, dopóki Iran nie zostanie „całkowicie zniszczony” lub doprowadzony do „absolutnego chaosu”.
• Problemy wewnętrzne w Izraelu: Atak jest również standardowym podręcznikowym zagraniem Netanjahu, by odwrócić uwagę od problemów wewnętrznych, zwłaszcza kryzysu koalicyjnego związanego z poborem ultraortodoksów do wojska i zagrożeniem upadku jego rządu. Netanjahu walczy o to, by uniknąć więzienia po utracie immunitetu.
• Historia działań prewencyjnych: Izrael od lat stosuje różne metody opóźniania irańskiego programu nuklearnego, w tym ataki cybernetyczne (np. wirus Stuxnet w 2010 roku) i zabójstwa kluczowych naukowców.

II. Reakcja Iranu i jej Implikacje

• Odpowiedź Iranu: Iran określił atak Izraela jako „deklarację wojny” i zapowiedział „surową karę”. W odpowiedzi wystrzelono ponad 100 dronów w kierunku Izraela. Oficjalnie Izrael twierdzi, że wszystkie drony zostały przechwycone, część z nich nad terytorium Syrii, Jordanii i Arabii Saudyjskiej.
• Słabość wywiadowcza Iranu: Skuteczność izraelskiego ataku, zwłaszcza eliminacja kluczowych dowódców, ujawnia „totalne spenetrowanie” irańskich służb wywiadowczych przez wywiad Izraela. Brak głębszej myśli strategicznej po stronie irańskiej.
• Przyszły odwet: Istnieje pytanie, czy odwet Iranu będzie „rachityczny”, czy „pełną mocą”. Jeśli będzie słaby, może to oznaczać poddanie się Iranu i konieczność proszenia o pokój, czyniąc go „państwem pokonanym”. Jeśli nie, to Izrael prawdopodobnie zaatakuje ponownie, eliminując kolejnych liderów.
• Groźby Iranu wobec USA: Iran pogroził Stanom Zjednoczonym, że jeśli USA wezmą udział w kolejnej eskalacji, Iran zaatakuje amerykańskie cele na Bliskim Wschodzie, których do tej pory nie ruszał.
• Kwestie gospodarcze: Ceny ropy naftowej gwałtownie wzrosły o ponad 13%, co przełoży się na wzrost cen paliw i innych produktów. Rosja, jako producent ropy i złota, może zyskać na tym konflikcie.

III. Kontekst Regionalny i Międzynarodowy

A. Arabia Saudyjska i Izrael

• Normalizacja stosunków: Arabia Saudyjska jest otwarta na normalizację stosunków z Izraelem, co jest kluczowym celem polityki zagranicznej Izraela. Jednak normalizacja jest obwarowana szeregiem warunków, w tym rozwiązaniem kwestii palestyńskiej i ustępstwami Izraela (np. wobec osiedli żydowskich).
• Dylematy saudyjskie: Władze saudyjskie są podzielone – król Salman tradycyjnie popiera Palestyńczyków, podczas gdy następca tronu jest mniej przywiązany do tej kwestii. Obawiają się też oporu społecznego i ostrego sprzeciwu Iranu w przypadku jawnej współpracy z Izraelem bez ustępstw dla Palestyńczyków.
• Współpraca w obronie: Jordania i Arabia Saudyjska, choć zazwyczaj krytykują Izrael za działania w Strefie Gazy, współpracowały w zestrzeleniu irańskich dronów. Wynika to z obawy przed rosnącymi wpływami Iranu i zagrożeniem dla ich własnego bezpieczeństwa. Geopolityka „depcze” kwestie wartości i tradycyjnych sojuszy.
• Żądania KAS wobec USA: Arabia Saudyjska przedłożyła USA konkretne żądania polityczne dotyczące normalizacji, obejmujące gwarancje bezpieczeństwa, zakup zaawansowanego uzbrojenia (m.in. F-35) i pomoc w rozwoju cywilnego programu nuklearnego. Te ostatnie budzą zaniepokojenie Izraela.

V. Dodatkowe Wnioski i Prognozy

• Rywalizacja Izrael-Iran: Konflikt izraelsko-irański trwa od lat, charakteryzując się zarówno działaniami pośrednimi (przez sojuszników Iranu, np. Hamas, Hezbollah), jak i bezpośrednimi atakami. Atak na placówkę dyplomatyczną Iranu w Syrii w kwietniu 2024 roku był „przekroczeniem czerwonej linii” i „bezpośrednim atakiem”.
• Kratownica Eskalacyjna: Obecna sytuacja to gra na „kratownicy eskalacyjnej”, gdzie strony „zabijają i strzelają” oraz stosują „rakiety balistyczne i akcje hybrydowe” równolegle. Istotne jest „zarządzanie eskalacją”.
• Cel Iranu: Celem Iranu może być niekoniecznie otwarta wojna, ale zmuszenie Izraela do wydawania „mnóstwa na zbrojenia” i utrzymanie jego granic w stanie „niepokoju”.
• Pozycja USA: Stany Zjednoczone tracą „prymat amerykański” w regionie. Biden prosi Izrael o deeskalację, ale Izrael nie musi się przejmować administracją USA i jej interesami na Bliskim Wschodzie.
• Polska w konflikcie: Polska powinna zachować neutralność w konflikcie na Bliskim Wschodzie i nie angażować się po żadnej stronie. Istnieją obawy o uwikłanie Polski w wojnę i brak potępienia napaści na Iran. Sugeruje się, że polscy politycy mogą być pod wpływem Izraela/Waszyngtonu.
• Przyszłość: Eskalacja jest bardzo prawdopodobna. Izrael prawdopodobnie odpowie kolejnymi uderzeniami w instalacje nuklearne Iranu lub ważne obiekty symboliczne w Teheranie. Iran, jeśli odwet będzie zbyt słaby, może być zmuszony do prośby o pokój.