Wprowadzenie
W specjalnym odcinku „Ujawniamy: jak Polska jest uzbrojona albo rozbrojona?” dziennikarka i korespondentka z frontu ukraińskiego Karolina Pajączkowska rozmawia z żołnierzami, byłymi oficerami i ekspertami o realnym stanie bezpieczeństwa RP. W obliczu medialnych komunikatów o rosnących wydatkach na obronność (4 % PKB – ponad 160 mld zł w 2025) prowadząca pyta: czy naprawdę jesteśmy przygotowani na zagrożenia militarne i hybrydowe? Odpowiedzi, świadectwa i przykłady pokazują luki w systemach sojuszniczych i krajowych, a także konieczność aktywnej postawy obywatelskiej oraz rozbudowy obrony cywilnej.
W opracowaniu zachowano wszystkie wątki poruszone w rozmowie, w tym:
- realia finansowania i wyposażenia sił zbrojnych,
- deficyty kadrowe i organizacyjne w wojsku oraz służbach mundurowych,
- stan przygotowań obrony cywilnej i rola samorządów,
- relacje w sojuszach (NATO, UE, USA, Ukraina, Chiny),
- społeczne i psychologiczne wyzwania („strach przed zagrożeniem” vs. „uśpione poczucie bezpieczeństwa”),
- indywidualne przygotowania (kursy pierwszej pomocy, gromadzenie zapasów, plan ewakuacji).
Na kolejnych stronach znajdziesz szczegółową, pogrupowaną tematami analizę materiału wraz z wiernymi cytatami precyzyjnie oddającymi intencje rozmówców.
1. Budżet i sojusze: liczby kontra realia
Polska od 2023 r. konsekwentnie przeznacza na obronność 4 % swojego PKB, co w 2025 r. przekłada się na ponad 160 mld zł. W mediach Zachodu jesteśmy chwaleni jako wzór do naśladowania, a polscy politycy obiecują kolejne zakupy czołgów, systemów przeciwlotniczych Patriot czy rozbudowę dywizji.
„Mówi się, że przeznaczamy 4 % PKB, że jesteśmy chwaleni i wzorem do naśladowania. Ale jakie są realia? To nie jest tylko sprzęt, to nie jest tylko wojsko – odporność kraju to przede wszystkim przygotowanie ludzi i systemów obrony cywilnej.”
Sojusze NATO i UE
- Oficjalna doktryna: jeśli naruszona zostanie integralność terytorialna członka NATO, aktywuje się artykuł 5.
- Praktyka: choć Polska formalnie pod parasolem USA i Sojuszu, wciąż brak pewności, jak sojusznicy zareagują na rzeczywisty atak. Generał Valerij Załużny, szef sztabu ukraińskiego, wskazuje, że wiele krajów bałtyckich i Rumunia zdaje sobie sprawę, iż NATO może nie interweniować natychmiast.
- W UE rośnie poparcie dla wspólnej armii europejskiej, ale to wciąż projekt dalekosiężny, a rzeczywisty wpływ unijnych mechanizmów obronnych na bezpieczeństwo RP pozostaje niewielki.
Wnioski:
- Wysokie nakłady budżetowe nie przełożyły się jeszcze na pełną sprawność operacyjną.
- Sojusze dają ochronę de iure, ale de facto wymagają wzmocnienia własnych zdolności odstraszania i obrony cywilnej.
2. Luki w strukturach – rekrutacja i morale mundurowych
Mimo ambitnych planów zwiększenia liczebności armii do 550 000 żołnierzy i rozbudowy Wojsk Obrony Terytorialnej (WOT), rekrutacja napotyka na problemy:
- Spadająca liczba nowych żołnierzy: po boomie w 2023 r. (20 000 nowych rekrutów) w 2024 r. przyjęcia ponownie spadły poniżej tej granicy.
- Rotacja kadr: wielu żołnierzy odchodzi po kilku miesiącach służby—przyczyny to mobbing, biurokracja, brak perspektyw zawodowych i niedofinansowanie socjalne.
- Przykłady z linii frontu: byli oficerowie i rezerwiści przekazują Karolinie, że morale spada, brakuje wsparcia psychologicznego, a służba bywa potężnie obciążająca psychicznie.
„Większość żołnierzy nosi mundur od 8:00 do 16:00, jakby to była praca biurowa. A prawdziwe ryzyko i potencjał konfliktu pojawiają się 24/7.”
Służby mundurowe – policja i ABW
- Policja w Warszawie: na duże dzielnice przypadają zaledwie 2 radiowozy na noc; interwencje mają charakter niemal wyłącznie reaktywny, bez prewencji.
- ABW i kontrwywiad: niedofinansowane, brakuje specjalistów do analizy zagrożeń, procedury często paraliżujące współpracę z zagranicą (np. wymiana danych wywiadowczych).
Wnioski:
- Bez modernizacji systemu kadr i poprawy warunków służby same zakupy sprzętu nie wystarczą.
- Konieczne wzmocnienie wsparcia psychologicznego, uproszczenie procedur i realne bodźce dla żołnierzy i funkcjonariuszy.
3. Obrona cywilna – zapomniany filar bezpieczeństwa
Pierwszy kompleksowy dokument polskiego prawa dotyczący ochrony ludności – „Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej” (109 stron) – okazał się tzw. „bublem”:
- Przerzuca główne obowiązki na PSP i samorządy, bez zapewnienia finansowania ani szkoleń sprzed wejścia w życie.
- Brak centralnego programu obrony cywilnej; zamiast tego „wysyłanie podręczników do domów” i sporadyczne wizyty żołnierzy w szkołach.
„Powinniśmy się zrzeszać lokalnie – wyłonić liderów dzielnicowych, znać sąsiadów: kto jest lekarzem, kto logistykiem, kto może wspomóc komunikację. Tego w ustawie brakuje.”
Inicjatywy prywatne i samorządowe
- Rośnie popularność szkoleń z zakresu obrony cywilnej – organizują je firmy i NGO, prywatne kursy „jak przetrwać blackout czy atak dronów”.
- Samorządy przygotowują się: modernizacja schronów, ćwiczenia lokalne, wyznaczanie koordynatorów kryzysowych. Jednak środki z budżetu centralnego są niewystarczające.
Wnioski:
- Obrona cywilna powinna stać się priorytetem – łatwa do uruchomienia społeczna sieć wsparcia ratunkowego.
- Każdy obywatel powinien mieć podstawowe szkolenie i plan ewakuacji/ratownictwa.
4. Geopolityczne uwarunkowania: od NATO, przez Ukrainę, po Chiny
Relacje z Ukrainą
- Polska była pierwszym krajem, który przyjął miliony uchodźców („5 mln przewinęło się przez granicę”).
- Wysoka solidarność społeczeństwa nie przełożyła się na pełne włączenie do strategicznych decyzji – nie dostała miejsca przy „stole” koalicji chętnych, a Polska wysiadywała w drugim wagonie podczas wizyty kanclerza Niemiec i prezydenta Francji.
- Relacje historyczne: wpływa nieuregulowana pamięć o Wołyniu, sprzeczne narracje narodowe i brak narodowej strategii dialogu z Kijowem.
Sojusz z USA i NATO
- Formalne zobowiązania 5. artykułu nie gwarantują natychmiastowej interwencji.
- Dostawy sprzętu z USA często obwarowane są kodami i uzależnione od zgody Waszyngtonu na użycie; nie mamy własnych zapasów amunicji.
- Ćwiczenia „Zapad” i rozmieszczenie wojsk na Białorusi ciągle potwierdzają realne zagrożenie na wschodniej flance.
Rosja i Białoruś
- Moskwa dąży do utrzymania strefy wpływów w krajach postradzieckich – w tym w Polsce i Litwie.
- Mińsk wzmacnia Białoruski Obwód Wojskowy, gotowy do ewentualnej agresji.
- Polska nie ma własnych systemów wczesnego ostrzegania ani alternatywnych kanałów wywiadowczych wobec rosyjskich manipulacji.
Wzrost znaczenia Chin
- Pekin rozwija swoje interesy w Europie Środkowo-Wschodniej („Pasa i Szlaku”), inwestując w infrastrukturę i technologie (CPK, elektromobilność).
- Chiny omijają sankcje na Rosję, kupując węglowodory i wspierając produkcję wojenną – ich rola w przedłużaniu wojny na Ukrainie jest kluczowa.
- Polska jeszcze nie wypracowała strategii współpracy z Chinami, podczas gdy Niemcy i Włosi już prowadzą intensywny dialog gospodarczy.
Wnioski:
- Polska powinna dywersyfikować partnerstwa: nie tylko NATO/USA, ale też umacniać relacje gospodarcze z Chinami, Indiami czy państwami Globalnego Południa.
- Inwestycja w CPK lub specjalne strefy technologiczne przy granicach wschodnich może stać się gwarantem strategicznym – „miasto przyszłości” rozwijane przez konsorcja międzynarodowe.
5. Społeczeństwo i przygotowania indywidualne
Mentalność i postawy Polaków
- Silne poczucie bycia „gorszymi” („Polacy to rowerzyści, Szwedzi to kierowcy”).
- Historyczne traumy: pokolenia wychowane w bierności i „cierpliwości” wobec kolejnych zaborców.
- Rosnące poparcie dla skrajnych partii (Konfederacja, Ruch Narodowy) jako efekt rozczarowania głównymi formacjami.
Co może zrobić każdy z nas?
- Szkolenia i kursy
- pierwsza pomoc, strzelanie, surwiwal, obrona cywilna, treningi z wojskiem;
- kurs motorowerowy/motocyklowy (diesel jako paliwo zapasowe);
- Zapas niezbędników
- jedzenie i woda na 2–3 dni (ryż, makaron, konserwy);
- apteczka i leki ratujące życie;
- radio na baterie/solar, powerbanki;
- Plan ewakuacji
- znać lokalizację schronu, wyznaczyć punkty zbiórki z rodziną;
- porozumieć się z sąsiadami – „kto jest lekarzem, kto ma samochód terenowy”;
- Psychologiczne przygotowanie
- rozmawiać o zagrożeniach z dziećmi i bliskimi;
- zdawać sobie sprawę, że „nic nie robić” może być najgorszym wyborem;
- Wspólnota i solidarność
- angażować się w lokalne stowarzyszenia, parafie (Karitas jako wzór pomocy w Ukrainie);
- wspierać samorządowe inicjatywy obrony cywilnej;
„Najgorsze, co możesz zrobić, to słuchać polityków, którzy mówią: »Spokojnie, nic się nie dzieje«. Lepiej przygotować się zawczasu, gdy sytuacja jest względnie spokojna.”
Wnioski:
- Wysokie budżety obronne nie gwarantują bezpieczeństwa bez sprawnych struktur kadrowych, wsparcia sojuszniczego i obrony cywilnej.
- Sojusze NATO/UE dają parasol de iure, ale de facto wymagają wzmocnienia własnych zdolności odstraszania – zwłaszcza amunicji, wywiadu i możliwości operacyjnych bez uzależnienia od cudzych kodów.
- Obrona cywilna jest zaniedbana: brak realnych programów szkoleniowych, finansowania i lokalnych struktur wsparcia.
- Geopolityka wymusza dywersyfikację partnerów: konieczne jest równoległe zacieśnianie relacji z USA, UE, Ukrainą i Chinami, a także rozwój krajowego przemysłu obronnego.
- Społeczeństwo powinno przejść od bierności do aktywizmu: szkolenia, plany ewakuacji, lokalne społeczności, zapasy i przygotowania indywidualne.
Tezy:
- Polska jest formalnie uzbrojona (4 % PKB na obronność), ale de facto rozbrojona kadrowo i organizacyjnie.
- Sojusze daje tylko część zabezpieczenia – artykuł 5 NATO może pozostać tylko deklaracją.
- Obrona cywilna i lokalne struktury ratunkowe to klucz, który został zaniedbany.
- Rosnące zagrożenie hybrydowe wymaga kompleksowego podejścia: od kadr, przez strukturę, po świadomość obywateli.
- Geopolityczna gra wymaga dywersyfikacji partnerów, w tym strategicznych inwestycji z Chinami czy krajami Globalnego Południa.
Dlaczego warto zapoznać się z filmem?
- Bezpośrednie relacje żołnierzy i rezerwistów – szczere, często „off-the-record” raporty o stanie moralnym i organizacyjnym armii.
- Analiza ustawodawstwa – dlaczego nowa ustawa o ochronie ludności nie załatwia obrony cywilnej.
- Geopolityczne spojrzenie – ocena sojuszy NATO/UE, relacji z USA, Ukrainą, Chinami i Rosją.
- Przykłady praktyczne działań obywatelskich – kursy pierwszej pomocy, obrona cywilna, lokalne grupy wsparcia.
- Ujawnienie luk – amunicja, kody do Patriotów, kontrwywiad, system ostrzegania o zagrożeniach.
- Inspiracja do działania – zestaw prostych, realnych kroków, które każdy może podjąć już dziś.
- Rzetelne dane – liczby i statystyki: wydatki, liczebność armii, wakaty w policji, stan infrastruktury.
- Konsekwencje dla obywateli – jak brak przygotowań bezpośrednio może wpłynąć na życie codzienne i bezpieczeństwo rodzin.
- Społeczno-kulturowy kontekst – wpływ mentalności, historii i postaw pokoleniowych na gotowość do wspólnych działań.
- Apel o aktywność – film nie straszy, lecz motywuje do świadomego i odpowiedzialnego przygotowania zarówno jednostek, jak i lokalnych społeczności.